Zmiany w ubezpieczeniu chorobowym

Od początku bieżącego roku weszła w życie zmiana przepisów ważna dla osób prowadzących działalność gospodarczą i opłacających składki na ubezpieczenie chorobowe. I obecnie ci z nich, którym ustało dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przed 1 grudnia 2021 roku muszą złożyć do końca czerwca roku bieżącego wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składek po tym terminie. Gdy tego nie uczynią, utracą ciągłość ubezpieczenia.

Co zatem wiadomo o nowych zasadach dotyczących ubezpieczenia chorobowego?

Nowe przepisy dotyczące ubezpieczenia chorobowego weszły w życie 1 stycznia bieżącego roku, a wprowadziła je nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1621).

Przepisy te zniosły zasadę ustawania z mocy prawa dobrowolnych ubezpieczeń społecznych, w tym ubezpieczenia chorobowego, na skutek nieopłacenia składek w terminie. Obecnie objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem lub jego ustanie następuje nie wcześniej, niż gdy płatnik złoży w ZUS zgłoszenie lub wyrejestrowanie. To zaś sprawia, iż niemożliwym jest objęcie ubezpieczeniami na podstawie tak zwanego wniosku dorozumianego, gdy składki za dany miesiąc były rozliczone i opłacone w ustawowym terminie.

Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest to, iż od dnia przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego do momentu złożenia wniosku o wyrejestrowanie, składki z tego tytułu są należne i dochodzone przymusowo. Tym samym nieterminowe opłacenie składek nie jest podstawą do ustania ubezpieczenia. I to sprawia, iż, jak podkreśla Paweł Żebrowski, rzecznik ZUS, nie trzeba składać wniosków o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie.

Ważnym jest też, iż zmiany te należy stosować już od grudnia 2021 roku, co oznacza, że dobrowolne ubezpieczenie nie ustało, jeżeli składka za grudzień 2021 roku (której termin płatności przypadał w styczniu 2022 roku) była opłacona po terminie bądź nie została uregulowana.

A co z osobami, którym ubezpieczenie chorobowe ustało przed grudniem 2021 roku?

Jak podkreśla doktor Tomasz Lasocki z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, w przypadku osób, którym ubezpieczenie chorobowe ustało przed grudniem 2021 roku terminowe opłacenie składek nic już nie daje. Ubezpieczenie bowiem ustało i tego nie da się zmienić, bowiem przepisy jednoznacznie zabraniają zrównać dokonania zapłaty ze zgłoszeniem i wówczas dokonane wpłaty stają się nadpłatą.

Osoby takie co do zasady muszą ponownie zgłosić się do ZUS, lecz zostaną objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym dopiero od dnia zgłoszenia.

Jest jeszcze w tym przypadku inna możliwość. Otóż w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, którym przed 1 grudnia 2021 roku (w szczególności w listopadzie 2021 roku) na skutek nieterminowych lub niepełnych wpłat ustało dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, a w kolejnych miesiącach opłacały one składki na ten cel, ustawodawca dał czas na złożenie wniosku (konkretnie wniosku na druku US-9) o wyrażenie zgody na przywrócenie terminu na przelew należności w nieprzekraczalnym terminie do 30 czerwca 2022 roku. I jeśli po złożeniu wniosku przedsiębiorca taki otrzyma od ZUS zgodę, wówczas zachowa ciągłość ubezpieczenia. To zaś sprawi, iż nie będzie musiał od nowa przystępować do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i oczekiwać 90 dni na możliwość skorzystania z zasiłku chorobowego.

Jak jednak wyjaśnia doktor Tomasz Lasocki, niedopełnienie terminu 30 czerwca 2022 roku na złożenie wniosku o przywrócenie terminu opłacania składek wiąże się z definitywnym ustaniem ubezpieczenia chorobowego oraz brakiem prawa do świadczeń. I nawet wówczas, gdy taka osoba przez kilka kolejnych lat będzie skrupulatnie i terminowo regulowała składki na ubezpieczenie chorobowe, a brakować jej będzie ponownego zgłoszenia, ubezpieczenia posiadać nie będzie. Jeżeli natomiast dowiedziawszy się o problemie przykładowo w lipcu bieżącego roku złożyłaby stosowny formularz o objęcie ubezpieczeniem chorobowym, to będzie ją obowiązywał 90-dniowy okres wyczekiwania na zasiłek. W tym kontekście ważnym jest również, iż opłacone składki takiej osoby nie przepadają, lecz zostają zaliczone jako nadpłata.

Generalnie poważny problem może powstać wówczas, gdy ktoś w nieświadomości będzie opłacał składki na ubezpieczenie chorobowe, a ubezpieczeniu i tak nie będzie podlegał. Przykładowo kobieta, która w 2023 roku będzie ubiegać się o zasiłek macierzyński, może dowiedzieć się, iż zasiłek jej nie przysługuje, ponieważ w listopadzie 2021 roku miała zaległości składkowe.

Doktor Tomasz Lasocki sugeruje wręcz, iż na miejscu przedsiębiorcy opłacającego składki na ubezpieczenie chorobowe uczyniłby dziś tak, że z przezorności wyrejestrowałby się dziś z ubezpieczenia chorobowego po czym dnia następnego zarejestrowałby się ponownie. To zaś sprawia, iż taka osoba niczego nie traci, bowiem nie obejmuje jej 90-dniowy okres wyczekiwania z uwagi na regulację zawartą w art. 4 usta. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a ewentualne niedopłaty z lat poprzednich nie były tak groźne. Jednocześnie ekspert ma świadomość, iż skorzystanie z takiej opcji przezornościowej spowodowałoby lawinę dodatkowej pracy w ZUS.

Co jeszcze ma znaczenie w kontekście ubezpieczeń chorobowych?

Zdaniem Łukasza Kozłowskiego z Federacji Przedsiębiorców Polskich rezygnacja z zasady ustawania z mocy prawa dobrowolnych ubezpieczeń społecznych jest krokiem w dobrym kierunku. Od lat bowiem przedsiębiorcy postulowali wprowadzenie takiego rozwiązania.

Podobnie uważa doktor Tomasz Lasocki, chociaż jego zdaniem można to było uczynić lepiej. Obecnie bowiem wprowadzone rozwiązania sprawdzą się w odniesieniu do osób, które posiadają drobne długi. Natomiast przedsiębiorcy, których biznes upadł (chociażby wskutek przerwania łańcuchów dostaw, spowodowanego epidemią, a obecnie wojną na Ukrainie) nie tylko stracą swe przedsiębiorstwo, ale w wyniku niedopłaty nie otrzymają chociażby minimalnej pomocy w razie podupadnięcia na zdrowiu.

Stąd też lepszym rozwiązaniem było potrącanie należności składkowych z wypłat świadczeń przy zastosowaniu jakiejś minimalnej kwoty.

Łukasz Kozłowski podkreśla z kolei, iż mamy do czynienia z małym zainteresowaniem przedsiębiorców opłacaniem składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Z drugiej jednak strony zmiany w tym aspekcie nie są potrzebne, bowiem dopóki nie mamy w planach ujednolicania zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym ze wszystkich tytułów, ubezpieczenia chorobowe dla osób prowadzących działalność gospodarczą winno pozostać dobrowolne.

Podsumowując, z dniem 1 stycznia bieżącego roku zmieniły się zasady podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom chorobowym dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Obecnie bowiem zarówno rozpoczęcie trwania ubezpieczenia, jak i jego ustanie, wynikać musi ze złożonego odpowiedniego wniosku. Aby z kolei utrzymać ciągłość trwania ubezpieczenia, do 30 czerwca 2022 roku należy złożyć wniosek o wyrażenie zgody na przywrócenie terminu na przelew należności. Dotyczy to tych przedsiębiorców, którzy w okresie przed grudniem 2021 roku posiadali zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie chorobowe. Jeżeli tego nie uczynią, ubezpieczenie takie wygaśnie definitywnie i to pomimo opłaty składek w latach kolejnych.