Cudzoziemcy na rynku pracy w czasie epidemii

Sprawa dofinansowania kosztów wynagrodzeń dla cudzoziemców od początku budziła uzasadnione wątpliwości. Wynikało to z niejasności wprowadzanych nowych przepisów i ich odniesienia do już obowiązujących. Obecnie jednak jest już jasne, iż również cudzoziemcy, wykonujący pracę w Polsce, mogą otrzymać dopłaty do wynagrodzeń. Dowiedz się jak rekrutują i zatrudniają pracowników ze wschodu w KS Service.

Co stanowiło do tej pory największy problem w kwestii dofinansowania wynagrodzeń cudzoziemców?

Obowiązujący w Polsce, już drugi miesiąc, stan epidemii spowodował, iż cały czas są tworzone i uchwalane nowe przepisy, których zadaniem jest przeciwdziałanie skutkom epidemii koronawirusa i zapobieganie gospodarczej zapaści. W tym kontekście mamy do czynienia z wprowadzeniem w życie mechanizmów służących ochronie miejsc pracy.

Jednak wprowadzane w życie kolejne specustawy czy też tarcze antykryzysowe, błyskawicznie procedowane i uchwalane oraz różne i często sprzeczne interpretacje i zalecenia urzędników wprowadziły bardzo dużo chaosu informacyjnego. I nietrudno w takim chaosie pogubić się zarówno pracodawcom, jak i pracownikom.

Niestety taka sytuacja nie pozostała też bez wpływu na pracujących w Polsce cudzoziemców. Nade wszystko mieli oni dużo wątpliwości w sprawie ich dokumentów pobytowych czy też decyzji o zezwoleniu na pracę, szczególnie w sprawie ich ustawowego przedłużenia ważności oraz faktu, czy mogą oni podlegać pod mechanizm przestoju ekonomicznego czy też obniżonego wymiaru czasu pracy. Ten ostatni aspekt był również istotny dla pracodawców, niemających pewności, czy można ujmować we wnioskach o dofinansowanie wynagrodzeń również cudzoziemców.

Zatem jak obecnie przedstawia się sytuacja z przedłużeniem okresu ważności dokumentów?

Na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, ost. zm. DZ.U. poz. 875, zwana dalej specustawą) okresy ważności zezwoleń na pracę oraz dokumentów pobytowych cudzoziemców zostały wydłużone do 30-go dnia następującego po dniu odwołania staniu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Przedłużeniu zatem podlegają:

• karty pobytu
• zezwolenia na pobyt czasowy
• wizy krajowe
• zezwolenia na pracę sezonową
• oświadczenia o powierzeniu pracy
• terminy na składanie wniosków o legalizację pobytu
• terminy opuszczenia przez cudzoziemca terytorium Polski

Natomiast na podstawie art. 15z6 specustawy, dodanym przez tarczę antykryzysową 3.0 (ustawa z dnia 14 maja 2020 roku o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, Dz.U. poz. 875), przedłużeniu uległy również terminy ważności dokumentów pobytowych członków rodziny obywatela UE, polskie dokumenty tożsamości cudzoziemca, jak i zgody na pobyt tolerowany.

Owo przedłużenie terminów ważności wszystkich powyżej wymienionych dokumentów dotyczy sytuacji, gdy ostatni dzień pobytu przypadnie w trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii (czyli w praktyce po 14 marca 2020 roku).

Specustawa w szczególności dotyczy przedłużenia legalności wykonywania pracy przez obywateli państw trzecich. I to zarówno, gdy mowa jest o zezwoleniu na pracę, jak i oświadczeniu o powierzeniu pracy, pod warunkiem wszakże posiadania tytułu do legalnego pobytu w Polsce, który oczywiście również został przedłużony. Zatem nastąpiła też zgoda na przedłużenie wykonywania pracy na podstawie oświadczenia ponad 6-miesięczny limit w ciągu kolejnych 12 miesięcy.

W innej sytuacji są osoby z państw trzecich, przebywające w Polsce na podstawie dokumentów pobytowych krótkoterminowych (jak chociażby wiza Schengen czy w ramach ruchu bezwizowego). Ich bowiem pobyt ulegnie przedłużeniu jedynie wtedy, gdy 14 marca 2020 roku przebywały one na terenie Polski. Jeżeli bowiem takie osoby przybyły do naszego kraju w terminie późniejszym, z tego przywileju skorzystać już nie mogą.

Samo przedłużenie pobytu, jak i zezwoleń, następuje z mocy prawa. Zatem nie trzeba w tym zakresie wykonywać żadnych działań ani nikogo powiadamiać. I to zarówno cudzoziemcy, jak i też pracodawcy nie mają w tym zakresie żadnych obowiązków. Jedynym wymogiem w tym aspekcie jest oczywiście przebywanie na terenie naszego kraju. Wyjazd poza granice Polski spowodowuje bowiem, iż ów cudzoziemiec nie będzie już mógł powoływać się na te specjalne uprawnienia.

I wątpliwości tutaj pojawiły się odnośnie kierowców-cudzoziemców, wykonujących międzynarodowe przewozy transportowe. Jeśli bowiem okres ważności karty pobytu albo wizy krajowej zakończył się i został przedłużony na podstawie specustawy (czyli bez żadnych adnotacji w dokumentach), wówczas przed wyjazdem do innego kraju Schengen powinien on upewnić się, iż państwo, do którego się udaje uznaje takie przedłużenie za legalne.

A jak przedstawia się sytuacja z dopłatami do wynagrodzenia dla pracowników-cudzoziemców?

Otóż na podstawie ustaw specjalnych pracodawca, który zanotował odpowiedni spadek przychodów oraz spełniając pozostałe warunki, może wnioskować o wsparcie w formie dofinansowania na ochronę miejsc pracy, korzystając z przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy.

Oba te rozwiązania wiążą się najczęściej z obniżeniem na czas określony wynagrodzenia pracownikom objętym dofinansowaniem, bądź też obniżeniem im wymiaru czasu pracy. I w tym kontekście zaczęły u pracodawców pojawiać się poważne wątpliwości czy zmiana warunków pracy i płacy może dotyczyć cudzoziemców zatrudnionych w oparciu o zezwolenie na pracę lub oświadczenie o powierzeniu pracy.

Wątpliwości te spowodowane były treścią przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1482, ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 278) oraz ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (Dz.U. z 2020 r. poz. 35). Obydwa te akty prawne wyraźnie określają bowiem, iż pracodawca nie może zatrudniać obcokrajowca w innym wymiarze czasu pracy lub za niższym wynagrodzeniem niż ustalone w treści jego zezwolenia na pracę.

Ponadto, za powierzenie cudzoziemcowi pracy na innych warunkach niż wskazane w dokumentach, grożą dotkliwe sankcje finansowe. Natomiast by w zgodzie z wyżej powołanymi przepisami móc legalnie zatrudniać cudzoziemca w innym wymiarze czasu pracy lub za niższym wynagrodzeniem, decyzje wojewody musiałyby zostać zmienione lub ponownie wydane.

W odpowiedzi na te wątpliwości, w dniu 10 kwietnia 2020 roku Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przedstawiło wyjaśnienia, w których jednoznacznie podkreśliło, iż obejmowanie cudzoziemców mechanizmami ochrony miejsc pracy przewidzianymi w art. 15g specustawy jest zgodne z celem i nie będzie podlegało żadnym sankcjom. Ponadto, w najnowszej wersji tarczy antykryzysowej 3.0 dodano art. 15z5, zgodnie z którym obcokrajowiec może wykonywać pracę w warunkach zmienionych bez konieczności zmiany dotychczasowego zezwolenia na pracę.

Co bardzo istotne to fakt, iż powyższe uprawnienie dla pracodawców w kwestii zmiany warunków pracy i płacy cudzoziemcowi przysługuje tylko w takiej sytuacji, gdy pracodawca korzysta z mechanizmów specustawy. Zatem oznacza to, iż jeśli chcemy obniżyć płacę czy też wymiar czasu pracy cudzoziemcowi w innym trybie (chociażby na podstawie porozumienia z pracownikami), wówczas nadal wymagana jest zmiana lub wydanie nowych dokumentów legalizujących pracę osób z państw trzecich. To jednak może nastręczać poważnych trudności w związku z niefunkcjonowaniem urzędów w pełnym zakresie.

A jak wygląda sytuacja z kwarantanną dla cudzoziemców przybywających do Polski?

Otóż zgodnie z zapowiedziami rządu od 4 maja 2020 roku wprowadzono wyjątki w konieczności odbywania kwarantanny dla pracowników transgranicznych. Na podstawie art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 maja 2020 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 792 i 820) kwarantanna nie obowiązywała, jeśli dana osoba przekraczała wewnętrzną granicę Polski (czyli z Niemcami, Czechami, Litwą, Danią, Szwecją i Słowacją) w ramach wykonywania na terytorium Polski lub państwie sąsiadującym czynności służbowych.

Brzmienie tego artykułu powodowało jednak sporo niejasności interpretacyjnych. Teoretycznie bowiem zniesienie obowiązku kwarantanny odnosiło się do wszystkich podróżujących ze strefy Schengen, przekraczających wewnętrzną granicę Polski w celach zawodowych. Jednakże funkcjonariusze Straży Granicznej zawęzili grono tych osób wyłącznie do tych, którzy przybyli z krajów sąsiadujących z Polską. Zatem Polak powracający z pracy w Holandii był kierowany na kwarantannę, a ten wracający z Niemiec już nie.

By temu przeciwdziałać, w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 maja 2020 roku przepis ten doprecyzowano. Otóż pojawia się tam wprost zasada, iż zniesienie kwarantanny dotyczy przekroczenia granicy wewnętrznej Polski w ramach wykonywania czynności zawodowych, służbowych lub zarobkowych w naszym kraju lub w państwie UE/EOG przez osobę wykonującą te czynności w wymienionych państwach. Zatem obecnie osoba z jakiegokolwiek kraju UE/EOG, przekraczając wewnętrzną granicę Polski w celach służbowych jest co do zasady zwolniona z obowiązku odbycia kwarantanny.

Podsumowując, panujący w Polsce stan epidemii spowodował niemałe zamieszanie również dla cudzoziemców pracujących w Polsce. Obecnie wydaje się jednak, iż nastąpiło już takie doprecyzowanie przepisów, iż zarówno pracodawcy, jak i sami cudzoziemcy, nie powinni mieć już wątpliwości odnośnie swojego statusu w kontekście legalności pracy, jak i zasad pracy i płacy. Należy też mieć nadzieję, iż sytuacja w niedługim czasie wróci do normy, a stan epidemii zostanie zniesiony, co będzie miało pozytywny wpływ na gospodarkę i warunki pracy.