Zatrudnienie Polaków i Brytyjczyków na nowych zasadach

Generalnie okres przejściowy związany z wystąpieniem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej (UE) dobiegł końca z dniem 31 grudnia 2020 roku. Tym samym od 1 stycznia 2021 roku Brytyjczycy i obywatele państw UE funkcjonują w nowej rzeczywistości. Dotyczy to również rzecz jasna rynku pracy i warunków zatrudnienia. Zmieniły się zasady wjazdu, pobytu i pracy obywateli Wielkiej Brytanii w UE, jak i obywateli UE na terenie Zjednoczonego Królestwa.

Co dziś wiadomo o zatrudnieniu obywateli Wielkiej Brytanii w Polsce?

Zasadniczo swobodne zatrudnianie Brytyjczyków w Polsce jest obecnie możliwe jedynie w przypadku beneficjentów umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Dz. Urz. UE z 31 stycznia 2020 r. L 29, s.7, zwana dalej umową o wystąpieniu). Beneficjantami tej umowy są osoby, które korzystały z prawa pobytu przed zakończeniem okresu przejściowego i kontynuują zamieszkanie w Polsce po 31 grudnia 2020 roku. Zachowują one prawo pobytu i prawo wykonywania pracy w Polsce.

Samo nabycie statusu beneficjenta uprawnień z tytułu umowy o wystąpieniu nastąpiło z mocy prawa. Jednak Brytyjczycy mieszkający w Polsce są zobowiązani do uzyskania nowych zaświadczeń o zarejestrowaniu ich pobytu w związku z nowym statusem w terminie do 31 grudnia 2021 roku. Natomiast do czasu wydania nowych dokumentów, mogą oni posługiwać się zaświadczeniami wydanymi im jako obywatelom UE.

Z kolei obywateli Wielkiej Brytanii, którzy przybędą do Polski w 2021 roku w celu świadczenia pracy, obowiązują takie same procedury imigracyjne, jak w przypadku obywateli państw trzecich. Zatem pierwszym krokiem do zatrudnienia Brytyjczyka jest uzyskanie dla niego zezwolenia na pracę (co leży w gestii pracodawcy), co wcale niekoniecznie będzie takie proste. Mianowicie trzeba będzie przeprowadzić chociażby test pracy, który w sytuacji kryzysu wcale nie musi być tylko formalnością. Cudzoziemiec z państwa trzeciego może bowiem podjąć zatrudnienie, jeżeli właściwy urząd pracy nie przedstawi kandydata na oferowane stanowisko pracy, który byłby obywatelem Polski lub innego kraju członkowskiego UE. Jednym wyjątkiem od testu pracy dla Brytyjczyka jest sytuacja, gdy ma on wykształcenie wyższe uzyskane na uczelni kraju unijnego w okresie ostatnich 3 lat.

Poza tym Brytyjczycy są uprawnieni do wjazdu i pobytu w państwach członkowskich UE w ramach ruchu bezwizowego, przez maksymalnie 90 dni w okresie 180 dni. Z kolei posiadając zezwolenie na pracę, Brytyjczyk będzie mógł uzyskać wizę krajową w celu wykonywania pracy, wydawaną na okres do jednego roku. W trakcie pobytu w Polsce (na podstawie ruchu bezwizowego lub wizy) obywatel Wielkiej Brytanii może złożyć wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy w związku z wykonywaną pracą. Takie zezwolenia obowiązują na okres od 3 miesięcy do 3 lat. A co najmniej 5-letni nieprzerywany legalny pobyt w naszym kraju stwarza możliwość ubiegania się o uzyskanie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, uprawniający do stałego pobytu oraz swobodnego dostępu do rynku pracy.

Kogo nie będą dotyczyć przywileje z umowy o wystąpieniu?

Otóż przywileje z umowy o wystąpieniu nie obejmują pracowników delegowanych w celu świadczenia usług. Taka sytuacja wynika z faktu, iż postanowienia umowy o wystąpieniu obejmują jedynie obywateli, którzy korzystali w państwach przyjmujących ze swobody przepływu osób, pracowników oraz swobody przedsiębiorczości, uregulowane w odpowiednich zapisach Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Natomiast pobyt pracownika wysłanego do innego państwa członkowskiego w celu świadczenia usług w imieniu pracodawcy stanowi realizację swobody świadczenia usług przez tego pracodawcę. A umowa o wystąpieniu w ogóle do tych kwestii się nie odnosi.

Zatem Brytyjczycy, którzy zostali delegowani do Polski przed 1 stycznia 2021 roku nie mogą już uzyskać nowych zaświadczeń o zarejestrowaniu pobytu. Jednakże, jeśli kontynuują pobyt w Polsce, jest on uznawany za legalny do 31 grudnia 2021 roku, na podstawie polskich przepisów krajowych. Do tego czasu takie osoby będą mogły złożyć wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy, które będzie wydawane jednorazowo na okres 5 lat. Będzie ono uprawniało do podjęcia pracy w Polsce bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę. Natomiast po upływie owego pięcioletniego, legalnego i nieprzerwanego pobytu w Polsce, posiadacz takiego zezwolenia będzie mógł złożyć wniosek o udzielnie zezwolenia na pobyt stały.

W odmiennej sytuacji będą Brytyjczycy, którzy swoje delegowanie rozpoczną po 1 stycznia 2021 roku. W ich przypadku pracodawcy będą zobowiązani do uprzedniego uzyskania dla nich zezwolenia na pracę, a nadto obywatele brytyjscy będą musieli legitymować się podstawą legalnego pobytu w okresie delegowania.

W tym kontekście w nieco korzystniejszej sytuacji znajdą się Brytyjczycy, którzy posiadają prawo pobytu i są uprawnieni do wykonywania pracy w innym z państw członkowskich UE. Ich bowiem nie będzie dotyczył obowiązek uzyskania zezwolenia na pracę, o ile będą oni delegowani przez pracodawcę posiadającego siedzibę na terytorium danego państwa członkowskiego UE.

Jakie jeszcze zmiany są istotne w kontekście zatrudniania Brytyjczyków po 1 stycznia 2021 roku?

Generalnie obywatele państw trzecich (a takimi są obecnie obywatele Zjednoczonego Królestwa) są uprawnieni do odbywania podróży służbowych w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę, o ile ograniczają się one do czynności nie stanowiących formy działalności zarobkowej.

Możliwość odbywania takich służbowych wyjazdów jest uregulowana w umowie o handlu i współpracy, gdzie wskazano, iż wizyta nie może polegać na sprzedaży towarów czy też świadczeniu usług na terytorium odwiedzanego państwa.

Należy ponadto wskazać, iż podróże służbowe, które będą się wiązały z wykonywaniem działalności zarobkowej na terytorium Polski, mogą zostać uznane przez właściwe organy kontrolne za formę delegowania pracowników w ramach świadczenia usług. A to z kolei powoduje powstanie na wysyłającym pracownika konkretnych obowiązków wobec Państwowej Inspekcji Pracy, jak i zapewnienia takiemu pracownikowi odpowiednich warunków zatrudnienia w czasie pobytu w Polsce.

Jak wygląda sytuacja Polaków pragnących pracować w Wielkiej Brytanii?

Generalnie analogicznie do obywateli brytyjskich, również Polacy zachowali dotychczasowe uprawnienia na podstawie umowy o wystąpieniu, o ile korzystali z prawa pobytu przed zakończeniem okresu przejściowego i w dalszym ciągu zamieszkują na terenie Wielkiej Brytanii.

W celu potwierdzenia swych uprawnień muszą oni w terminie do 30 czerwca 2021 roku wystąpić o przyznanie im specjalnego statusu pobytowego, mianowicie:

• settled status – w przypadku co najmniej 5-letniego pobytu w Wielkiej Brytanii
• pre-settled status – w przypadku pobytu krótszego niż 5 lat na terenie Wielkiej Brytanii

Uzyskanie statusu pre-settled status uprawnia do pobytu na terenie Zjednoczonego Królestwa przez 5 lat i w okresie jego ważności możliwe jest złożenie wniosku o przyznanie statusu settled status. Podstawą jego uzyskania jest fakt przebywania obywatela polskiego na terenie Wielkiej Brytanii przez okres kolejnych 5 lat bez przerw w pobycie przekraczającym 6 miesięcy w każdym 12-miesięcznym okresie. Dłuższe przerwy w pobycie są możliwe jedynie w usprawiedliwionych przypadkach.

Settled status jest nadawany bezterminowo, jednakże można go utracić w przypadku pozostawania poza granicami Wielkiej Brytanii przez okres przekraczający 5 lat. Generalnie posiadacze statusów zarówno pre-settled status, jak i settled status, mają swobodny dostęp do rynku pracy w Wielkiej Brytanii i zachowują nabyte wcześniej uprawnienia.

Co zatem zmieniło się w zatrudnianiu Polaków po 1 stycznia 2021 roku?

Generalnie zatrudnienie Polaka po 1 stycznia 2021 roku jest znacznie bardziej skomplikowane. Przede wszystkim podjęcie pracy wymaga uzyskania właściwej wizy, która może zostać wydana, o ile uprzednio Polak otrzyma od przyszłego pracodawcy specjalny certyfikat. Nie jest natomiast wymagane samoistne zezwolenie na pracę, jak to ma miejsce w Polsce.

Podczas trwania procedury wizowej obywatel Polski może zostać zobowiązany do wykazania znajomości języka angielskiego, jak i posiadania odpowiednich kwalifikacji do zajmowania proponowanego stanowiska pracy. Poza tym istotna będzie też wysokość proponowanego wynagrodzenia pracownika. W przypadku bowiem wizy dla pracownika wykwalifikowanego (skilled worker visa) minimalne wynagrodzenie roczne powinno wynosić 25.600 funtów brytyjskich.

Z kolei status imigracyjnych Polaków delegowanych do Wielkiej Brytanii zależny będzie od daty, w której rozpoczął się ich pobyt związany ze świadczeniem usług na rzecz pracodawcy delegującego. Zgodnie bowiem z brytyjskimi przepisami, obywatele Polski, którzy zostali delegowani do Wielkiej Brytanii przed zakończeniem okresu przejściowego, są także uprawnieni do uzyskania statusów pre-settled status i settled status. I w tym przypadku obowiązują takie same zasady jak opisane powyżej. Natomiast w przypadku pracowników delegowanych po 1 stycznia 2021 roku wymagane jest uprzednie uzyskanie właściwej wizy.

Co ważne, wyjście Wielkiej Brytanii z UE wiąże się z zakończeniem stosowania w tym kraju dyrektywy 96/71/WE Parlamentu i Rady UE z dnia 16 grudnia 1996 roku dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2018/957 z dnia 28 czerwca 2018 roku, zmieniającej dyrektywę 96/71/WE. To jednak nie ma wpływu na warunki, jakie muszą być zapewnione pracownikom delegowanym. Dalej obowiązuje bowiem zasada stosowania prawa krajowego w stosunku do pracownika delegowanego, tymczasem przepisy wewnętrzne Wielkiej Brytanii, uwzględniające regulacje unijne, wciąż pozostają niezmienione.

Co jeszcze jest istotne w kontekście Polaków pracujących na Wyspach Brytyjskich?

Istotne są jeszcze kwestie odbywania podróży służbowych. Mianowicie kwestie te zostały uwzględnione w umowie o współpracy i handlu. Zatem podobnie jak w Polsce, możliwość odbycia podróży służbowej jest uzależniona od czynności podejmowanych przez wjeżdżających na terytorium brytyjskie. Wizyty takie nie mogą polegać na działalności zarobkowej i czas pobytu, bez konieczności uzyskania wizy, nie może przekraczać 3 miesięcy.

Podsumowując, wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej znacznie zmieniło zasady zatrudniania obywateli państw zarówno w odniesieniu do Brytyjczyków chcących pracować w Polsce, jak i Polaków pragnących zarabiać na terenie Zjednoczonego Królestwa. Generalnie, poza osobami będącymi beneficjentami umowy o wystąpieniu, mamy obecnie do czynienia z taką sytuacją, iż obywatele tak polscy, jak i brytyjscy, są traktowani jako obywatele państw trzecich. Tym samym obowiązują ich takie same zapisy o wizach i pozwoleniach na pracę, jak w przypadku innych obywateli państw trzecich.