Kiedy pracownikowi przysługuje odprawa?

Pracownikowi przysługuje prawo do jednorazowego świadczenia w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z powodów nie leżących po jego stronie. Prawo pracy przewiduje kilka rodzajów odpraw – emerytalną, rentową, grupową, pośmiertną – jakie warunki trzeba spełnić, by otrzymać oraz w jakiej wysokości przysługuje odprawa?

Odprawa pracownicza – co to jest i jaka jest podstawa prawna?

Odprawa stanowi rodzaj rekompensaty dla pracownika za utratę możliwości wykonywania pracy. Odprawa należy się jedynie tym pracownikom, którzy otrzymali wypowiedzenia pracy przez pracodawcę lub rozwiązanie umowy nastąpi na mocy porozumienia stron, ale przyczyna zwolnienia leży po stronie zakładu pracy.

Regulacje prawne odnośnie odprawy zawarte są  w  Kodeksie pracy, a także ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Odprawa przy zwolnieniu grupowym

Pracodawcę obowiązują przepisy o zwolnieniach grupowych, gdy zatrudnia od 20 pracowników.

Kiedy jest zwolnienie grupowe? Gdy w okresie do 30 dni:

• zwalnianych zostanie 10 pracowników, przy ogólnym zatrudnieniu do 100 osób
• zwalnianych zostanie 10 % pracowników, przy ogólnym zatrudnieniu do 100-300 osób
• zwalnianych zostanie 30 pracowników, przy ogólnym zatrudnieniu powyżej 300 osób

Wysokość odprawy przy zwolnieniu grupowym jest uzależniona od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy:

• staż pracy do 2 lat, przysługuje odprawa w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia
• staż pracy do 2-8 lat, należna jest odprawa w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia
• staż pracy ponad 8 lat, przysługuje odprawa w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia

Limit kwoty wypłaty odprawy dla pracownika w ramach zwolnienia grupowego jest uzależniony od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku, a w 2018 roku wynosi 31.500 zł.

Odprawa przy zwolnieniach indywidualnych

Odprawa pieniężna przysługuje także pracownikom zwalnianym indywidualnie. Mają tu zastosowanie te same przepisy, co w przypadku zwolnień grupowych. Warunkiem uprawnienia do odprawy jest zatrudnienie na podstawie umowy o pracę – niezależnie czy jest to umowa na czas określony, czy nieokreślony.

 

 

Likwidacja stanowiska pracy, a odprawa dla pracownika

W przypadku likwidacji stanowiska pracy z powodu złej kondycji finansowej zakładu, albo reorganizacji dokonywanej w przedsiębiorstwie w wyniku zmian na rynku, postępu technologicznego – w rezultacie czego utrzymywanie niektórych stanowisk pracy może już nie mieć uzasadnienia ekonomicznego, optymalnym wyjściem dla pracodawcy może okazać się zupełna likwidacja stanowiska lub przekształcenie innego z dołączeniem obowiązków.

Jeżeli pracodawca wypowiedział warunki pracy lub płacy, a pracownik nie przyjął nowych warunków, w takiej sytuacji pracownikowi także przysługuje odprawa pieniężna.

Odprawa rentowa i emerytalna

Kodeks pracy stanowi, że pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające go do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę. Pracownik, który otrzymał odprawę rentową lub emerytalną nie nabywa do niej prawa po raz drugi. Odprawa emerytalna należy się także w związku z przejściem na wcześniejszą emeryturę.

Komu należy się odprawa pośmiertna?

Świadczenie stanowiące odprawę pośmiertną wypłacane jest rodzinie zmarłego pracownika, jeżeli jego śmierć nastąpiła w trakcie trwania zatrudnienia lub po jej rozwiązaniu, ale w okresie pobierania przez niego zasiłku chorobowego. By otrzymać to świadczenie należy spełniać warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej.

Wysokość odprawy pośmiertnej:

• okres zatrudnienia pracownika do 10 lat, odprawa w kwocie 1-miesięcznego wynagrodzenia
• okres zatrudnienia pracownika od 10-15 lat, odprawa w kwocie 3-miesięcznego wynagrodzenia
• okres zatrudnienia pracownika od 15 lat, odprawa w kwocie 6-miesięcznego wynagrodzenia

Przy wypłacie odprawy pośmiertnej znaczenie ma ilość członków rodziny uprawnionych do otrzymania pieniędzy po zmarłym. Jeżeli są to co najmniej 2 osoby – otrzymują kwotę świadczenia podzieloną w równych częściach, natomiast jest wypłata przysługuje tylko jednej osobie, otrzyma ona 50 % kwoty.

Odprawa pośmiertna nie przysługuje, gdy w zakładzie pracy stosowane są ubezpieczenia na życie, i to z tego ubezpieczenia wypłacane jest świadczenie. Jeżeli jednak należność pieniężna z ubezpieczenia jest niższa niż kwota przysługującej odprawy, pracodawca musi dopłacić rodzinie różnicę.

Odprawy dla osób wykonujących pracę nakładczą

Świadczenie z tytułu odprawy dla wykonującego pracę nakładczą należne jest wówczas, gdy praca ta stanowi jedyne źródło utrzymania pracownika, a rozwiązanie umowy następuje z przyczyn po stronie pracodawcy – wypowiedzenie umowy, rozwiązanie za porozumieniem stron, czy ogłoszenie upadłości lub likwidacja działalności.

Wysokość odprawy dla osób wykonujących pracę nakładczą:

• okres zatrudnienia pracownika do 10 lat, odprawa w kwocie 1-miesięcznego wynagrodzenia
• okres zatrudnienia pracownika od 10-20 lat, odprawa w kwocie 2-miesięcznego wynagrodzenia
• okres zatrudnienia pracownika od 20 lat, odprawa w kwocie 3-miesięcznego wynagrodzenia

Odprawa dla zwalnianego pracownika – jak wyliczyć i kiedy wypłacić?

By ustalić staż pracy pracownika, który jest najważniejszym czynnikiem decydującym o kwocie odprawy, należy podsumować wszystkie okresy przepracowane u danego pracodawcy, nawet pomiędzy nimi występowały przerwy. Dolicza się także okres pracy u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła w myśl art. 231 kp, a także gdy nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika. Do obliczenia stażu pracy nie ma znaczenia wielkość etatu – czy pracownik pracował na pełny etat, czy jego część.

Odprawę wylicza się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Ponieważ kwotę ustala się w wysokości wynagrodzenia miesięcznego, nie stosuje się współczynnika urlopowego.

Wypłata odprawy powinna nastąpić w dniu rozwiązania umowy o pracę, nie później jednak, niż w terminie wypłaty ostatniego wynagrodzenia.

Prawo od wypłaty odprawy ulega przedawnieniu po okresie 3 lat, co oznacza, że jeżeli pracownik nie wiedział, że przysługuje mu odprawa, a od rozwiązania stosunku pracy nie minęło 36 miesięcy – może się jeszcze o nią starać.

Kiedy nie należy się odprawa?

• gdy firma zatrudnia mniej niż 20 pracowników
• stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania umowy z upływem czasu, na jaki była ona zawarta
• odprawa nie przysługuje pracownikom mianowanym i wykonującym pracę na podstawie umowy o pracę tymczasową
• współpraca na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenia, umowa o dzieło)
• odprawa nie przysługuje funkcjonariuszom służb mundurowych, którzy wykonują obowiązki w oparciu o stosunki administracyjnoprawne.

Czy odprawa jest zwolniona z obowiązku zapłaty PIT?

Świadczenie pieniężne otrzymane z tytułu oprawy podlega opodatkowaniu od osób fizycznych – zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 lit.b ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych.