Płaca minimalna w roku przyszłym

Z ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, która mówi o tym, że jeśli prognozowany na rok następny wskaźnik cen wynosi co najmniej 105%, wynika, że ustala się wówczas dwa terminy zmiany wysokości minimalnych stawek płacowych. Będzie to miało miejsce w roku 2023, gdzie od 1 stycznia minimalne wynagrodzenie za pracę wyniesie 3.490,00 zł, a od 1 lipca najniższa płaca wyniesie 3.600 zł. Adekwatnie wzrośnie także minimalna stawka godzinowa dla zleceniobiorców do 22,80 zł od 1 stycznia i do 23,50 zł od 1 lipca. Nowe stawki minimalnego wynagrodzenia i minimalne stawki godzinowe wskazano również w rozporządzeniu Rady Ministrów z 13 Września 2022 roku (Dz.U. poz. 1952).

Co sądzą o dwukrotnej podwyżce minimalnych stawek płacowych partnerzy społeczni?

Partnerzy społeczni od zawsze nie są zgodni odnośnie wysokości minimalnego wynagrodzenia, a w obliczu obecnej sytuacji gospodarczej temat ten dość mocno ich dzieli. Co prawda uważają oni, że ustalone przez rząd podwyżki są bliskie ich postulatom, lecz niestety nie zadowalają ich do końca z uwagi na to, że kwota minimalnego wynagrodzenia nadal nie będzie odzwierciedlać oczekiwań pracowników w związku z dotychczasową wysoką inflacją oraz wysoką prognozowaną inflacją na przyszły rok. Norbert Kusiak, dyrektor wydziału polityki gospodarczej i funduszy strukturalnych w Ogólnopolskim Porozumieniu Związków Zawodowych wskazuje, że w listopadzie bieżącego roku inflacja była na poziomie 17,4%, a w nowym roku nadal będzie ona bardzo wysoka, a tymczasem wartość netto podwyżki płacy minimalnej od początku 2023 roku to tylko około 300 zł, a więc niewspółmiernie niska w obliczu obecnych cen energii i dóbr konsumpcyjnych. Nie zrównoważy ona bowiem budżetu gospodarstw domowych, a dodatkowo związkowcy mają obawy, że prognoza wskaźnika inflacji na kolejny rok przedstawiona przez rząd na poziomie 9,8% jest sporo zaniżona. Prognoza ta nie pokrywa się z prognozami przedstawionymi przez inne instytucje, jak na przykład NBP, który prognozuje 13,1%, a inni analitycy nawet do 15,0%.

Związkowcy zapewniają, że to, czy podwyżka na przyszły rok jest ustalona prawidłowo, będzie na pewno przedmiotem dyskusji w Radzie Dialogu Społecznego.

Czy przedstawiciele pracodawców popierają stanowisko przedstawicieli partnerów społecznych?

Dwukrotna podwyżka minimalnego wynagrodzenia i minimalnej stawki godzinowej w 2023 roku, a także prawdopodobna dwukrotna podwyżka tych wartości w roku kolejnym, nie jest na rękę pracodawcom. Proponują oni choćby częściowe odejście od dotychczasowych zasad ustalania płacy minimalnej i unormowanie wzrostów jej wysokości w obawie przed rosnącymi kosztami płac. Oczywiście są oni zdania, że wobec szalejącej inflacji jakiś element przed nią chroniący jest potrzebny, lecz równoważenie inflacji wyłącznie podwyższaniem minimalnego wynagrodzenia to prosta droga do nakręcania spirali płacowej, przed czym ostrzega Jacek Męcina, przewodniczący zespołu ds. budżetu, wynagrodzeń i świadczeń socjalnych Rady Dialogu Społecznego i doradca zarządu Konfederacji Lewiatan.

Pracodawcy od lat apelują, w ślad za związkowcami, iż oczekują zmian odnośnie podwyżek płacy minimalnej w taki sposób, by wprowadzona została zasada, że płaca minimalna co roku ma wynosić połowę przeciętnego wynagrodzenia.

Tymczasem dyrektywa w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej, która winna być wdrożona do polskiego prawa do 15 listopada 2024 roku mówi, że 50% przeciętnego wynagrodzenia to jedna z wartości referencyjnych która powinna być brana pod uwagę przy ocenie, czy najniższa stawka jest wystarczająca. Owa dyrektywa nie wskazuje natomiast trybu i terminów negocjacji krajowej płacy minimalnej, a dotyczy wyłącznie wskaźników referencyjnych, które muszą zostać wzięte pod uwagę przy ustalaniu wysokości płacy minimalnej i ocenie jej adekwatności. Dyrektywa ta wskazuje także, by przy ustalaniu płacy minimalnej brać pod uwagę także:

• 60% mediany wynagrodzeń
• próg ubóstwa
• produktywność
• realną siłę nabywczą wynagrodzeń

Co dokładnie przewiduje dyrektywa unijna w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej?

Wspomniana dyrektywa przewiduje, że państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane będą do kształtowania polityki wynagrodzeń minimalnych w taki sposób, że zapewnią one godne warunki życia i pracy obywateli. Z treści dyrektywy wynika, że cel ten można osiągnąć przez:

• określenie krajowego koszyka towarów i usług podstawowych, jak żywność, odzież, mieszkanie czy edukacja po cenach rzeczywistych lub
• określenie adekwatności wynagrodzeń na podstawie powszechnie przyjętych wskaźników i po związanych z nimi wartościach referencyjnych (np. 50% średniego wynagrodzenia brutto lub 60% mediany wynagrodzeń brutto)

Dla części państw Unii Europejskiej będzie to spore wyzwanie w zakresie polityki płacowej, a dla Polski nie będzie to stanowić problemu, ponieważ minimalne wynagrodzenie w przyszłym roku zostało określone na takim poziomie, że przekracza ono 50% średniego wynagrodzenia brutto, a zatem Polska spełnia to kryterium.

Do decyzji rządzących należeć będzie wybór wskaźnika do oceny adekwatności płacy minimalnej, lecz eksperci w tym zakresie przewidują, że będzie to wskaźnik 50% przeciętnej płacy, bowiem rząd przedstawił prognozy przeciętnej płacy w uzasadnieniu projektu ustawy budżetowej na 2023 rok, gdzie założono:

• 7.512,00 zł w roku 2024
• 8.031,00 zł w roku 2025
• 8.519,00 zł w roku 2026,

a wobec powyższego płaca minimalna liczona jako połowa tych wartości kształtowałaby się na poziomie:

• 3.756,00 zł w roku 2024
• 4.016,00 zł w roku 2025
• 4.260,00 zł w roku 2026

Jacek Męcina proponuje wprowadzenie mechanizmu gwarantującego, że w sytuacji braku jednomyślności w negocjacjach dotyczących płacy minimalnej między partnerami społecznymi, płaca minimalna ustalana byłaby na poziomie 50% przeciętnego wynagrodzenia. Norbert Kusiak podkreśla dodatkowo, że aby ustalić, czy proponowana płaca minimalna stanowi 60% mediany wynagrodzeń, potrzebne są dane statystyczne, których w chwili obecnej nie ma z uwagi na to, że liczona jest ona przez Główny Urząd Statystyczny raz na dwa lata i tylko w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 10 osób.

Jakie jeszcze obowiązki wprowadza nowa dyrektywa unijna na państwa członkowskie i jakie są prowadzone prace w tym zakresie?

W związku z nową dyrektywą unijną na państwa członkowskie został nałożony obowiązek raportowania Komisji Europejskiej szeregu informacji odnośnie tego jak kształtuje się płaca minimalna w podziale na:

• płeć
• wiek
• niepełnosprawność
• wielkość przedsiębiorstwa

Proces transpozycji dyrektywy będzie zatem wymagał od rządu zmian w tym zakresie, ponieważ Główny Urząd Statystyczny na razie nie zbiera wszystkich wymaganych danych. Dane te dodatkowo powinny być dostępne partnerom społecznym w procesie negocjacji płacy minimalnej.

Obecnie resort rodziny prowadzi analizy przepisów odnośnie minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jakie świadczenia i należności są ściśle związane z wysokością wynagrodzenia minimalnego?

Wraz ze wzrostem płacy minimalnej wzrosną także inne świadczenia i należności, które są pochodną najniższej płacy i są to m.in.:

• maksymalna odprawa pieniężna z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika: 52.350,00 zł od stycznia do czerwca 2023 roku i 54.000,00 zł od lipca do grudnia 2023 roku
• maksymalna wysokość odprawy, odszkodowania lub innego świadczenia pieniężnego wypłacanego w związku z rozwiązaniem umowy o pracę, gdy przepisy przewidują taki obowiązek w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19: 34.900,00 zł od stycznia do czerwca 2023 roku i 36.000,00 zł od lipca do grudnia 2023 roku
• minimalne odszkodowanie za dyskryminację lub mobbing: 3.490,00 zł od stycznia do czerwca 2023 roku i 3.600,00 zł od lipca do grudnia 2023 roku
• minimalne wynagrodzenie za czas gotowości do pracy i przestoju nie wynikające z winy pracownika: 3.490,00 zł od stycznia do czerwca 2023 roku i 3.600,00 zł od lipca do grudnia 2023 roku
• maksymalna wysokość świadczenia szkoleniowego dla osoby, z którą rozwiązano stosunek pracy w wyniku zwolnień monitorowanych: 6.980,00 zł od stycznia do czerwca 2023 roku i 7.200,00 zł od lipca do grudnia 2023 roku

Podsumowując, w roku 2023 płaca minimalna oraz minimalna stawka godzinowa zostaną podwyższone dwukrotnie z uwagi na zapisy ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, z których wynika, że jeżeli prognozowany na rok następny wskaźnik cen wynosi co najmniej 105%, wówczas ustala się dwa terminy zmiany wysokości minimalnych stawek płacowych. Jest to zatem efekt prognozowanej wysokiej inflacji na przyszły rok. Przedstawiciele związków zawodowych podkreślają, że obecny wzrost najniższej pensji jest zbyt skromny, natomiast pracodawcy postulują odejście od równoważenia inflacji za pomocą minimalnego wynagrodzenia, ponieważ mechanizm ten stanowi prostą drogę do nakręcania spirali płacowej.