Opłaty w kontekście możliwości oszczędzania na emeryturę

W dniu 5 grudnia 2019 roku przyjęty został projekt ustawy, który ostatecznie ustala zasady transferu środków z likwidowanych Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE). Jednakże niezależnie od decyzji jaką w tym zakresie podejmiemy, opłaty od transferu środków nie da się uniknąć.

O jakich rozwiązaniach i możliwościach względem likwidacji OFE jest mowa?

Projekt ustawy przyjęty przez Radę Ministrów zakłada przeniesienie środków z OFE na Indywidualne Konta Emerytalne (IKE). To rozwiązanie wywołuje zdecydowanie mniejsze kontrowersje, aniżeli regulacja z 2013 roku, która umarzała ponad połowę jednostek uczestnictwa (51,5%). Mowa tutaj o ustawie z dnia 6 grudnia 2013 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz. U. poz. 1717).

W obecnym projekcie zdziwienie wywołuje pobieranie opłaty transferowej za przeniesienie pieniędzy z OFE do IKE. Będzie ona bowiem wynosiła 15% wartości przenoszonych środków i będzie płatna w 2 ratach. Opłaty nie poniesiemy, jeśli zdecydujemy się zrezygnować z ich transferu do IKE na rzecz przeniesienia środków bezpośrednio do ZUS. Jednak to nie oznacza, iż nasze oszczędności nie będą opodatkowane w ogóle, gdyż będą, ale później.

Zdaniem twórców ustawy konieczność wprowadzenia opłaty wynika z faktu, iż emerytury wypłacane z ZUS i tak są opodatkowane, dlatego ta opłata transferowa jest również rodzajem opodatkowania.

Zatem jak opodatkowane są środki gromadzone w różny sposób na emeryturę?

Otóż poniżej zaprezentowana jest analiza różnych metod oszczędzania na emeryturę i stosowanych wówczas obciążeń podatkowych.

Emerytury z ZUS: Podstawowy i obowiązkowy sposób oszczędzania na emeryturę. Środki gromadzone są automatycznie z obowiązkowych składek emerytalnych i wypłacane w formie świadczeń emerytom. Wypłata świadczeń podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym według skali podatkowej.

Część pieniędzy z ZUS może być jednak opodatkowana w inny sposób. Dotyczy to jednorazowej wypłaty na rzecz małżonka środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS w związku ze śmiercią ubezpieczonego. Od tej kwoty pobiera się zryczałtowany podatek w wysokości 19%. Samo subkonto to wydzielona część konta osoby ubezpieczonej w ZUS na którą trafia część składki emerytalnej. Środki zgromadzone na tym subkoncie podlegają dziedziczeniu i tutaj też trafiły pieniądze z pierwszej transzy likwidacji OFE, jak i trafią te z obecnej.

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)

Wprowadzone w tym roku w życie PPK wiążą się też z opodatkowaniem. Środki zgromadzone w PPK można wypłacić na 3 sposoby: wypłata, wypłata transferowa, zwrot

Wypłata możliwa jest w następujących wariantach:

• po ukończeniu przez oszczędzającego 60 roku życia (z czego 25% jednorazowo, a 75% w co najmniej 120 miesięcznych ratach)
• na wkład mieszkaniowy do kredytu (należy jednakże zwrócić w przeciągu 15 lat)
• w formie świadczenia małżeńskiego
• w przypadku choroby uczestnika lub członka jego rodziny

Z kolei wypłata transferowa jest możliwa w następujących wariantach:

• na inny rachunek PPK
• na rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej uczestnika PPK w banku lub SKOK
• w przypadku śmierci uczestnika

Co do zasady wypłata środków zgromadzonych w PPK jest zwolniona z podatku dochodowego. Wyjątkiem są 2 sytuacje, gdy należy odprowadzić zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 19%:

• gdy uczestnik nie zwrócił w terminie wypłaconych środków na wkład mieszkaniowy
• jeżeli wypłata będzie realizowana w liczbie miesięcznych rat mniejszej od 120 bądź też jednorazowo

Pracownicze Programy Emerytalne (PPE)

PPE są tworzone przez pracodawcę, a przystąpienie jest dobrowolne. Wypłata środków zgromadzonych w PPE odbywa się na podobnych zasadach, jak PPK. Zatem mówimy tutaj o wypłacie, wypłacie transferowej czy też zwrocie.

Wypłata środków zgromadzonych w PPE jest możliwa:

• na wniosek uczestnika po osiągnięciu przez niego 60 lat
• na wniosek uczestnika po przedstawieniu przez niego decyzji o przyznaniu prawa do emerytury i po ukończeniu przez niego 55 roku życia
• w przypadku ukończenia przez uczestnika 70 lat, jeżeli wcześniej nie wystąpił z wnioskiem o wypłatę środków, chyba, że wciąż pozostaje w stosunku pracy z pracodawcą prowadzącym PPE
• na wniosek osoby uprawnionej, w przypadku śmierci uczestnika

Z kolei wypłata transferowa możliwa jest na inny PPE, IKE lub Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) osoby uprawnionej, w przypadku śmierci uczestnika. Natomiast zwrot możliwy jest tylko wtedy, gdy pracodawca zlikwiduje program, a pracownik nie wskaże nowego rachunku.

Podobnie jak w przypadku PPK, wypłata środków zgromadzonych w PPE zwolniona jest z podatku dochodowego, chyba, że dochodzi do zwrotu zgromadzonych środków. Wówczas należy opłacić zryczałtowany, 19%-owy podatek.

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE)

To jest pewna szczególna forma oszczędzania na emeryturę, choć nie jest ona powiązana z wiekiem emerytalnym. Oszczędzać mogą tylko osoby indywidualne i nie jest to w żaden sposób powiązane z dopłatami od pracodawców. Wysokość wpłat dokonywanych na IKE w roku kalendarzowym nie może przekroczyć trzykrotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego na dany rok.

Wypłata środków z IKE następuje na wniosek osoby oszczędzającej, po spełnieniu następujących warunków:

• gdy osiągnął on wiek 60 lat lub nabył uprawnienia emerytalne i ukończył 55 rok życia
• dokonano wpłat na IKE w co najmniej 5 dowolnych latach kalendarzowych albo dokonano ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia przez oszczędzającego wniosku o wypłatę.

Wypłata może być w formie jednorazowej albo w ratach. Możliwa jest także wypłata transferowa, czyli tak naprawdę przesunięcie zgromadzonych oszczędności: z jednej instytucji prowadzącej IKE do innej instytucji prowadzącej IKE, z IKE do PPE, z PPE do IKE, z IKE zmarłego oszczędzającego na IKE osoby uprawnionej, z PPK zmarłego uczestnika na IKE jego małżonka lub osoby uprawnionej

Z IKE możliwym jest także zwrot zgromadzonych oszczędności.

Pod względem podatkowym oszczędzanie w IKE jest korzystne. Wypłata zgromadzonych środków przez oszczędzającego oraz wypłata transferowa nie są obciążone podatkiem dochodowym, o ile jednak oszczędzający gromadził środki tylko na jednym IKE.

Jeśli jednak dojdzie nie do wypłaty, ale zwrotu zgromadzonych środków, wówczas od ewentualnych zysków zostanie pobrany zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 19%. Jednakże może też się zdarzyć, iż umowa o prowadzenie IKE, zawarta z instytucją finansową, może zawierać terminy (nie dłuższe niż 12 miesięcy, licząc od chwili zawarcia), gdy dokonanie wypłaty bądź wypłaty transferowej, wiązać się będzie z koniecznością poniesienia dodatkowych opłat.

Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

Podobnie jak w przypadku IKE, na IKZE wpłat może dokonywać tylko osoba indywidualna, a wysokość wpłat również jest ograniczona i wynosi 1,2-krotość przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego.

Z kolei wypłata z IKZE jest obwarowana spełnieniem 2 warunków: ukończone 65 lat lub dokonywanie wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych

Zasady wypłat, wypłat transferowych, zwrotów i opodatkowania są takie same jak w przypadku IKE.

Podsumowując, najbliższe kilka miesięcy będzie czasem podejmowania decyzji o sposobach i kierunkach przenoszenia oszczędności z likwidowanych OFE. Warto zatem pochylić się obecnie nad tym jakie mamy możliwości, ale też i z jakimi opłatami i podatkami musimy się liczyć. To od tej decyzji zależeć będzie bowiem w dużej mierze stan środków zgromadzonych w momencie przechodzenia w wiek emerytalny.