Nowe zasady zatrudniania cudzoziemców

Wiele wskazuje na to, iż już wkrótce będziemy mieć do czynienia z nowymi zasadami dotyczącymi zatrudniania cudzoziemców. Opracowana przez rząd nowelizacja ustawy o cudzoziemcach przewiduje między innymi wydłużenie czasu obowiązywania oświadczeń z 6 miesięcy do 24 miesięcy, szybką ścieżkę zatrudnienia obcokrajowców w zawodach i przedsiębiorstwach strategicznych dla polskiej gospodarki oraz uproszczoną procedurę wydawania zezwoleń dla wniosków złożonych przed 1 stycznia bieżącego roku.

Co zatem jest istotne w tematyce zatrudniania cudzoziemców?

Generalnie wprowadzenie zmian w zatrudnianiu cudzoziemców nieco zaskakuje. Wprawdzie potrzebę ich wprowadzenia już od dawna zgłaszali partnerzy społeczni, jednak nie było sygnałów ze strony rządu o przygotowywaniu owych zmian. Tymczasem projekt nowelizacji trafił już do Sejmu RP, będąc do tego czasu utrzymanym w tajemnicy.

Tym niemniej pracodawcy zasadniczo pozytywnie oceniają zmiany, choć niepokoją ich pewne nowe rozwiązania. W tym zakresie szczególnie zaniepokojeni są oni przepisem, zgodnie z którym pracodawcy będą zobowiązani do wypłaty cudzoziemcom pracującym na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę co najmniej minimalnego wynagrodzenia bez względu na wymiar czasu pracy i zawartą umowę.

Zdaniem Michała Wysłockiego, dyrektora departamentu działu prawa imigracyjnego w Kancelarii Sadkowski i Wspólnicy, takie rozwiązanie może być warunkiem dyskryminującym dla polskich pracowników, gdyż oni za pracę na ½ etatu otrzymają jedynie połowę pensji minimalnej, a tymczasem cudzoziemiec zatrudniony na ½ etatu będzie musiał zarabiać nie mniej niż wynosi poziom płacy minimalnej.

Z kolei przedstawiciele rządu argumentują, iż taka zmiana przepisów ma zapewnić bezpieczeństwo socjalne dla obcokrajowców. Poza tym możliwym jest też, iż taka zmiana przepisów ma ograniczyć zatrudnianie pracowników z zagranicy w miejsce Polaków, bo do tej pory cudzoziemcy byli tańsi.

Jakie zatem konkretne zmiany nastąpią w kontekście zatrudnienia cudzoziemców?

Proponowane przez rząd zmiany dotyczą kilku istotnych aspektów, mianowicie:

• Odnośnie oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy

Obecnie cudzoziemiec może pracować w Polsce na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy (składanego w powiatowym urzędzie pracy) przez 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. To rozwiązanie dotyczy tylko obywateli 6 państw: Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji i Armenii, a koszt jego wydania to 30 zł.

Po zmianach na podstawie oświadczenia cudzoziemiec będzie mógł pracować w Polsce przez okres 24 miesięcy; zatem zlikwidowany zostanie 12 miesięczny okres rozliczeniowy, a warunkiem skorzystania z nowych przepisów będzie też konieczność zapewnienia przez pracodawcę porównywalnego wynagrodzenia do pensji polskich pracowników pracujących na podobnych stanowiskach. Koszt złożenia oświadczenia wzrośnie do 70 zł.

Uzasadnieniem zmian jest możliwa rezygnacja przez część pracodawców z konieczności składania wniosków w urzędach wojewódzkich o wydanie pozwolenia na pracę, kosztem prostszej procedury związanej z oświadczeniem, składanym do powiatowych urzędów pracy. Poza tym likwidacja 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego uwolni zarówno pracodawców, jak i urzędników, od kłopotliwego określania okresu, gdy możliwym jest powierzenie pracy cudzoziemcowi.

• Odnośnie wymogów przy ubieganiu się o zezwolenie na pracę i pobyt

Obecnie podczas ubiegania się o wydanie zezwolenia na pracę i pobyt czasowy cudzoziemiec musi spełnić również dodatkowe wymogi w postaci posiadania zapewnionego miejsca zamieszkania oraz źródła stabilnego i regularnego dochodu.

Po zmianach te wymogi zostaną anulowane na rzecz warunku otrzymywania przez cudzoziemca wynagrodzenia nie niższego niż minimalna płaca, niezależnie od wymiaru czasu pracy i stosunku prawnego stanowiącego podstawę jej wykonywania.

Uzasadnieniem zmian jest uproszczenie procedur wraz z odstępstwem od pryncypiów ochrony rynku pracy, jak i takich wartości jak obronność i bezpieczeństwo. Wojewoda bowiem nie będzie już badał całościowo sytuacji majątkowej cudzoziemca, ale będzie wymagał, by jego wynagrodzenie nie było niższe od płacy minimalnej.

• Odnośnie uproszczonego trybu w sprawach przewlekłych

Obecnie nie ma uproszczonego trybu rozpatrywania wniosków w przewlekłych sprawach.

Po zmianach wprowadzony zostanie uproszczony tryb udzielania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w odniesieniu do postępowań wszczętych przed 1 stycznia 2021 roku.

Uzasadnieniem zmian jest doprowadzenie do rozwiązań prawnych pozwalających w relatywnie krótkim czasie zakończyć dużą część postępowań w tych sprawach, które z uwagi na trudności w funkcjonowaniu administracji publicznej w okresie epidemii prowadzone są długotrwale.

• Odnośnie wymogów występowania z wnioskiem o nowe zezwolenie na pracę i pobyt

Obecnie cudzoziemiec nie musi występować z wnioskiem o nowe zezwolenie na pobyt czasowy i pracę (bądź jego modyfikację) w przypadku zmiany siedziby lub miejsca jego zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego mu wykonywanie pracy, przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę bądź zastąpienia umowy cywilnoprawnej umową o pracę.

Po zmianach katalog powyższy poszerzony zostanie o zmianę nazwy stanowiska, na jakim cudzoziemiec wykonuje pracę, przy zachowaniu jego obowiązków bądź zwiększenie wymiaru czasu pracy, przy jednoczesnym proporcjonalnym zwiększeniu jego wynagrodzenia.

Uzasadnieniem zmian jest zmniejszenie ilości sytuacji, w których cudzoziemiec musi występować z wnioskiem o zmianę bądź wydanie nowego zezwolenia na pracę i pobyt czasowy.

• Odnośnie umarzania postępowania administracyjnego

Obecnie w sytuacji, gdy pracodawca nie przedstawi w ciągu 120 dni od dokonania wpisu do ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej ważnego dokumentu uprawniającego cudzoziemca do pobytu w Polsce, starosta winien wydać decyzję administracyjną o umorzeniu podstępowania.

Po zmianach w takiej sytuacji umorzenie będzie następowało z mocy prawa.

Uzasadnieniem takiej zmiany jest chęć odciążenia urzędu starosty od dodatkowych obowiązków. Przykładowo w roku 2019 50% postepowań w sprawie wydania zezwolenia na pracę sezonową było umarzanych w drodze decyzji starosty.

• Odnośnie szybkiej ścieżki rozpatrywania wiz w sprawach ważnych dla gospodarki

Obecnie brak szybkiej ścieżki rozpatrywania wiz w sprawach ważnych dla gospodarki.

Po zmianach minister spraw zagranicznych, po zasięgnięciu opinii ministra pracy, będzie mógł określić państwa, których obywatele będą mogli korzystać z preferencyjnych rozwiązań. Poza tym będą mogły również zostać określone zawody i rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej, które obejmie szybka ścieżka. Wnioski o wydanie wiz krajowych rozpatrywane będą poza kolejnością.

Uzasadnieniem tej zmiany jest nadanie priorytetów w zakresie obsługi wniosków wizowych w zależności od ich znaczenia dla gospodarki narodowej i potrzeb rynku pracy.

• Odnośnie preferencji w wydawaniu zezwoleń na pracę i pobyt dla podmiotów o szczególnym znaczeniu strategicznym dla Polski

Obecnie nie ma preferencji przy wydawaniu zezwoleń na pracę i pobyt dla podmiotów o szczególnym znaczeniu strategicznym dla Polski.

Po zmianach wprowadzone zostaną rozwiązania ułatwiające uzyskanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę przez cudzoziemców zamierzających wykonywać pracę w podmiotach o szczególnym znaczeniu strategicznym dla polskiej gospodarki. W tym aspekcie minister gospodarki będzie mógł określić listę takich podmiotów, którzy będą traktowani priorytetowo.

Uzasadnieniem zmian jest ułatwienie uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę dla cudzoziemców zamierzających wykonywać pracę w podmiotach o strategicznym znaczeniu dla Polski. Poza tym może ono stanowić element przyciągający dla przedsiębiorców zagranicznych, chcących zainwestować w Polsce.

Jak te proponowane zmiany oceniają eksperci?

Zdaniem Roberta Lisickiego, dyrektora departamentu pracy w Konfederacji Lewiatan, szkoda, iż obecny rządowy projekt nie był konsultowany z przedstawicielami strony społecznej. Tym niemniej zawiera on szereg rozwiązań, które są pozytywnie oceniane przez środowisko pracodawców.

Duże i pozytywne zmiany dotyczą oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Wydłużenie okresu, gdy owo oświadczenie obowiązuje, z 6 do 24 miesięcy jest postulatem od dawna proponowanym do wprowadzenia w życie. Spowoduje to zapewne zmniejszenie obciążenia urzędów wojewódzkich wydających zezwolenie na pracę. Poza tym anulowanie 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego sprawi, iż do niebytu odejdzie problematyczna kwestia ustalania terminów legalnej pracy w ramach oświadczeń. Szkoda tylko, iż nie skorzystano z możliwości poszerzenia liczby państw, których obywatele objęci są taką procedurą oświadczeniową, pozostawiając to rozwiązania jedynie dla cudzoziemców pochodzących z Ukrainy, Białorusi, Armenii, Rosji, Mołdawii i Gruzji.

Co jeszcze ma znaczenie w projekcie nowelizacji dotyczącym zmian w zatrudnianiu cudzoziemców?

Jak zauważa Robert Lisicki, w projekcie nowelizacji znalazło się szereg rozwiązań mających prowadzić do usprawnienia oraz zwiększenia przejrzystości procedur. Na pewno pozytywnie ocenić należy możliwość wymiany informacji za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej pomiędzy poszczególnymi organami (jak chociażby Policją i Strażą Graniczną), jak i zmiany w zakresie wymogów odnośnie czasowego zezwolenia na pracę i pobyt (jak chociażby odstąpienie od wymogu posiadania zapewnionego miejsca zamieszkania).

Niewątpliwie pozytywem jest też wprowadzenie pierwszeństwa w rozpatrywaniu spraw o wydanie zezwolenia na pracę dla pracodawców mających strategiczne znaczenie dla polskiej gospodarki. Szkoda tylko, iż w projekcie nowelizacji mowa jest o wykazie przedsiębiorców, a nie o sekcjach działalności gospodarczej, a sama decyzja uzależniona jest od inicjatywy ministra gospodarki.

Pamiętać również należy, iż ów projekt nowelizacji ustawy o cudzoziemcach to tak naprawdę pierwszy krok w kierunku zmian dotyczących zatrudniania cudzoziemców, gdyż wyzwania na rynku pracy są większe, a postulaty przedsiębiorców szły znacznie dalej. Jednym z proponowanych rozwiązań było chociażby wprowadzenie szybkiej ścieżki uzyskiwania pozwoleń na pracę dla tych pracodawców, wobec których istnieje pewność, że ich procedury kadrowe i sposób działania zapewniają legalność zatrudnienia cudzoziemców.

Podsumowując, rządowy projekt nowelizacji ustawy o cudzoziemcach wprowadza w życie szereg rozwiązań, które powinny nieco unormować sytuację w zakresie zatrudniania cudzoziemców. Jednym z istotniejszych rozwiązań jest w tym względzie wydłużenie okresu obowiązywania oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi z okresu 6 miesięcy do 24 miesięcy, przy jednoczesnym zlikwidowaniu 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego. Tym niemniej jednak zaproponowane rozwiązania należy traktować jako początek zmian, gdyż rynek wymaga podejmowania dalszych działań i wprowadzania w życie kolejnych rozwiązań i ułatwień. To bowiem od elastyczności w zatrudnianiu cudzoziemców zależy przyszła kondycja naszej gospodarki.