Nowe zasady w odniesieniu do osób bezrobotnych

Już wkrótce spodziewać się należy wprowadzenia w życie nowych zasad dotyczących osób bezrobotnych. Zgodnie z projektem status osoby bezrobotnej nadawany będzie na trzy lata i w tym czasie pracownicy urzędu pracy będą podejmowali działania aktywizujące. Gdy osoba zarejestrowana jako bezrobotna nie przyjmie propozycji zatrudnienia bądź też udziału w stażu, nie będzie tracić statusu osoby bezrobotnej. Poza tym będzie miała ona możliwość wyboru powiatowego urzędu pracy, w którym się zarejestruje.

Jakich zatem zmian spodziewać się należy w odniesieniu do osób bezrobotnych?

Jak wynika z najnowszego projektu ustawy o rynku pracy i publicznych służbach zatrudnienia, przygotowanego przez urzędników Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, od przyszłego roku osoba, która nie ma pracy, będzie mogła zarejestrować się i korzystać z usług dowolnie wybranego powiatowego urzędu pracy, a nie tego właściwego ze względu na miejsce zameldowania. Z nowego projektu wynika również, iż zmiany dotkną samego posiadania statusu osoby bezrobotnej, lecz nie wszystkie z tych zmian oceniane są pozytywnie przez urzędników.

W powyższym aspekcie warto podkreślić, że obecnie obowiązująca ustawa z 2 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2024 r. poz. 475 ze zm.) przewiduje, iż osoba może się zarejestrować w powiatowym urzędzie pracy, o ile posiada gospodarstwo rolne o powierzchni, która nie przekracza 2 ha przeliczeniowych. Natomiast w projekcie nowej ustawy tego ograniczenia nie ma, a to zaś oznacza, iż rolnik będzie mógł otrzymać status osoby bezrobotnej bez względu na wielkość gospodarstwa, jednakże pod warunkiem, że nie ma on stałego źródła dochodu. Pod pojęciem stałego źródła dochodu rozumieć należy uzyskiwanie miesięcznego przychodu w wysokości przekraczającej połowę najniższej pensji krajowej. Kolejna nowość to dodanie przepisów wykluczających zarejestrowanie w urzędzie pracy jako osoby bezrobotne wspólników, członków zarządu i rad nadzorczych spółek prawa handlowego.

W powyższym aspekcie Tomasz Zawiszewski, dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Bydgoszczy zauważa, iż aspekt ten nie jest uregulowany w przepisach i budzi wątpliwości. Z dotychczasowych doświadczeń wynika bowiem, iż były przypadki, gdy zgłaszał się do urzędu pracy członek zarządu, który deklarował, że nie osiąga żadnego dochodu. W tej sytuacji urzędnicy odmawiali zarejestrowania takiej osoby jako bezrobotnej, lecz często wojewoda takie decyzje uchylał.

Istotnym jest ponadto, iż zgodnie z projektem ustawy o rynku pracy i publicznych służbach zatrudnienia, status osoby bezrobotnej będzie nadawany na 3 lata. W czasie tego okresu pracownicy urzędu pracy będą próbować podejmować działania mające na celu powrót takiej osoby na rynek pracy, a jeżeli nie uda się do tego doprowadzić, to po upływie wspomnianego okresu taka osoba będzie tracić status na 90 dni, przy czym potem będzie mogła ponownie zarejestrować się w urzędzie pracy.

Zmiany dotkną też zakresu okoliczności, których wystąpienie skutkuje pozbawieniem statusu osoby bezrobotnej. Do tej pory bowiem art. 33 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wskazuje, iż utrata statusu osoby bezrobotnej następuje chociażby wówczas, gdy bezrobotny odmówi bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji pracy lub innej formy pomocy, jak chociażby udziału w stażu czy szkoleniu. W projekcie nowej ustawy takiej sankcji co do zasady nie ma, z wyjątkiem przypadku odmowy podjęcia prac społecznie użytecznych.

Jak bowiem podkreśla Tomasz Zawiszewski, jest znaczna część osób rejestrujących się jako bezrobotne i czyniących to jedynie tylko z powodu posiadania ubezpieczenia zdrowotnego, a pracujących jednocześnie w szarej strefie, bądź też po to, by korzystać ze świadczeń pomocy społecznej. Takie osoby już teraz na wszelkie sposoby unikają podejmowania proponowanego zatrudnienia, a w sytuacji, gdy nie będą im za to grozić żadne konsekwencje, będzie to dla nich jeszcze łatwiejsze.

Jak jeszcze spojrzeć należałoby na zmiany dotyczące osób bezrobotnych od przyszłego roku?

Jak podkreśla Tomasz Wróbel, dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Nysie, niewątpliwie podstawowym zadaniem urzędu jest pomoc w znalezieniu pracy, a brak sankcji za odmowę przyjęcia tej oferty będzie utrudniał realizację tego zadania. Tutaj bowiem warto zauważyć, iż przedstawienie danej osobie bezrobotnej propozycji zatrudnienia jest swego rodzaju sprawdzeniem, czy jest ona faktycznie gotowa do podjęcia pracy. Zwłaszcza, że nie wysyła się jej do jakiejkolwiek pracy, lecz oferta jest dopasowana do jej kwalifikacji i kompetencji. Natomiast w sytuacji, gdy będzie można bez żadnego powodu odmówić przyjęcia propozycji pracy, spodziewać się należy zwiększenia liczby osób zarejestrowanych jako bezrobotne.

Istotnym jest, iż posiadanie statusu osoby bezrobotnej związane jest z tym, iż pracownik urzędu opracowuje Indywidualny Plan Działania. Tutaj projekt nowej ustawy o rynku pracy i publicznych służbach zatrudnienia przewiduje kilka zmian. Mianowicie nastąpi odejście od obligatoryjnego przygotowywania Indywidualnego Planu Działania dla każdej zarejestrowanej osoby, gdyż zgodnie z nowymi przepisami będzie on obowiązkowy jedynie dla osób, które są:

• poniżej 30-go roku życia
• długotrwale bezrobotne
• zarejestrowanych przez okres ponad 90 dni

Jest to niewątpliwie zmiana w dobrą stronę, bowiem urzędnicy, zwłaszcza w tych mniejszych urzędach, są bardzo obciążeni biurokratycznymi obowiązkami. Poza tym pośród rejestrujących się są osoby gotowe do pracy, które mają pomysł chociażby na podjęcie własnej działalności gospodarczej, więc w ich przypadku opracowywanie Indywidualnego Planu Działania jest w praktyce zupełnie niepotrzebne.

Kolejne zmiany dotyczą również częstotliwości kontaktu urzędnika z osobą objętą Indywidualnym Planem Działania. Zgodnie bowiem z projektem ustawy o rynku pracy i publicznych służbach zatrudnienia, kontakt ten będzie miał miejsce co najmniej raz na 30 dni, a nie 60 dni jak ma to miejsce obecnie. Poza tym nowością będzie przepis, wskazujący, iż jeśli w wyniku realizacji Indywidualnego Planu Działania osoba zacznie pracować lub prowadzić własne przedsiębiorstwo, to za jej zgodą doradca do spraw zatrudnienia z urzędu pracy będzie mógł utrzymywać z nią kontakt przez 60 dni od czasu wyrejestrowania z urzędu.

W powyższym aspekcie Monika Fedorczuk, dyrektor Urzędu Pracy w Warszawie podkreśla, że to dobre rozwiązanie, które pozwoli wspierać byłych klientów w utrzymaniu zatrudnienia. Niewątpliwie jest to szczególnie istotne dla tych osób, które były długo poza rynkiem pracy i którym trudniej jest się odnaleźć w pracy po przerwie w jej wykonywaniu.

Zgodnie z projektem ustawy o rynku pracy i publicznych służbach zatrudnienia, osoba posiadająca status osoby bezrobotnej będzie miała prawo między innymi do:

• zasiłku dla bezrobotnych, pod warunkiem spełnienia ustawowych kryteriów
• korzystania z usług powiatowych urzędów pracy w zakresie doradztwa zawodowego i pośrednictwa w poszukiwaniu pracy w kraju i za granicą
• ubiegania się o różne instrumenty rynku pracy, jak chociażby dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej, staż, udział w szkoleniu, dofinansowanie studiów podyplomowych, skierowanie do wykonywania prac interwencyjnych i robót publicznych
• ubezpieczenia zdrowotnego, o ile nie ma do niego prawa z innego tytułu

Jednocześnie osoba bezrobotna w związku z zarejestrowaniem w urzędzie pracy będzie zobowiązana między innymi do:

• zgłaszania się do urzędu pracy w wyznaczonych terminach, chociażby w celu potwierdzenia gotowości do podjęcia zatrudnienia
• przyjmowania propozycji pracy bądź też innej formy pomocy określonej przepisami
• poddania się badaniom lekarskim czy też psychologicznym, mającym na celu ustalenie zdolności do pracy
• powiadomienia urzędu pracy w ciągu 7 dni o podjęciu zatrudnienia, założeniu działalności gospodarczej czy też zaistnieniu innych okoliczności, powodujących utratę statusu osoby bezrobotnej

Podsumowując, w najbliższym czasie spodziewać się należy zmian w zakresie osób bezrobotnych. Opracowany został przez urzędników resortu rodziny projekt nowej ustawy o rynku pracy i publicznych służbach zatrudnienia, przewidujący wprowadzenie odmiennych rozwiązań dla osób poszukujących pracy. W tym kontekście przewiduje się, iż status osoby bezrobotnej będzie nadawany na 3 lata, a w tym czasie pracownicy urzędu będą podejmowali działania aktywizujące. Kolejne zmiany dotyczą chociażby tego, iż osoba będzie mogła zarejestrować się w dowolnym urzędzie pracy, a jeśli nie przyjmie propozycji zatrudnienia czy też udziału w stażu, nie będzie tracić statusu osoby bezrobotnej. Poza tym zmiany dotkną też rejestrujących się w urzędach pracy rolników.