Nieudzielenie zaległego urlopu nie zawsze jest wykroczeniem

Co do zasady nieprzydzielenie pracownikowi zaległego urlopu wypoczynkowego do końca września lub jego bezpodstawne obniżenie stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Nieco inaczej traktowane jest naruszenie terminu udzielenia zaległego urlopu lub udzielenie go w terminie późniejszym. Z analizy obowiązujących przepisów wywnioskować można, iż złośliwe lub uporczywe nieudzielanie zaległego urlopu w terminie uznane być może wręcz za przestępstwo.

Co wynika z obowiązujących przepisów odnośnie udzielania urlopów?

Kodeks pracy (KP) gwarantuje pracownikowi:

• prawo do wynagrodzenia za pracę
• prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
• prawo do wypoczynku, a w szczególności do urlopu wypoczynkowego

Są to podstawowe uprawnienia pracownicze zagwarantowane w KP. Niezbywalne jest prawo do płatnego corocznego, nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że pracownik nie może przenieść tego prawa na inną osobę, a także nie może się go zrzec. Co więcej, pracownik nie ma także możliwości zamiany urlopu wypoczynkowego na np. dodatkowe wynagrodzenie.

Jakie konsekwencje niesie za sobą nieudzielenie pracownikowi przysługującego mu urlopu wypoczynkowego?

Istnieje prawdopodobieństwo, że ze względów organizacyjnych, pracodawca nie udzieli pracownikowi przysługującego mu urlopu wypoczynkowego, a także zdarza się, że pracodawca umożliwi pracownikowi wykorzystanie urlopu, jednak w niższym wymiarze niż jest on należny. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, takie sytuacje podlegają pod wykroczenie i wynika to chociażby z art. 282 par. 1 KP, który mówi, że kto wbrew obowiązkowi, nie udziela pracownikowi przysługującego mu urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.

Jest także możliwa kwalifikacja pewnych zachowań pracodawcy jako przestępstwo, jeśli owo nieudzielanie urlopów lub bezpodstawne obniżanie ich wymiaru, jest regularne, albowiem kodeks karny mówi, że kto wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega:

• grzywnie
• karze ograniczenia wolności
• pozbawienia wolności do lat dwóch

Czy powyższe regulacje dotyczą również zaległych urlopów?

Otóż, wspomniane przepisy mówią o „urlopie”, a zatem faktycznie powstaje wątpliwość czy dotyczą one także urlopów zaległych. A przypomnieć należy, że zaległy urlop powinien być udzielony pracownikowi najpóźniej do ostatniego dnia września. Z wyników kontroli Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) wywnioskować można, że wszystko uzależnione jest od okoliczności konkretnego przypadku.

Przyjąć można, że inspektor PIP podczas prowadzenia procedury kontrolnej nie potraktuje jako wykroczenie i nie postawi pracodawcy z zarzutu, jeśli nieudzielenie pracownikowi zaległego urlopu do końca września jest podyktowane:

• okolicznościami, które zgodnie z prawem zobowiązują pracodawcę do przeniesienia terminu urlopu na później, np. choroba pracownika
• zasadami współżycia społecznego
• szczególnymi potrzebami pracodawcy

Jeśli natomiast pracodawca posiadał obiektywną możliwość udzielenia pracownikowi zaległego urlopu do końca września, wówczas sprawa ta będzie rozpatrywana przez kontrolera PIP jako ewentualna kwalifikacja wykroczeniowa. Taka sytuacja zachodzić będzie wtedy, kiedy pracownik złożył wniosek o udzielenie urlopu, a względy organizacyjne przedsiębiorstwa nie stały na przeszkodzie, by urlop ten miał miejsce, a pomimo tego pracodawca tegoż urlopu pracownikowi nie udzielił.

Sytuacja ta może rozwinąć się dwojako, bo pracodawca:

• może nie udzielić tego urlopu do chwili rozpoczęcia kontroli PIP
• może udzielić tego urlopu do chwili rozpoczęcia kontroli PIP, lecz później niż do końca września

Podjęcie ostatecznej decyzji o kwalifikacji sytuacji jako wykroczenie należeć będzie do inspektora pracy, jednakże uznać należy, iż innej wagi jest nieudzielenie pracownikowi urlopu w ogóle niż udzielenie go w odroczonym terminie.

Inspektor PIP przeanalizować winien jeszcze tę sytuację pod kątem kodeksu karnego, a zatem czy pracodawca narusza obowiązek nieudzielania zaległego urlopu regularnie i bezpodstawnie, czy naruszenie o charakterze obecnie wykrytym jest sporadyczne lub nawet pierwszorazowe.

Podsumowując, zgodnie z obowiązującymi przepisami kodeksu pracy i kodeksu karnego, nieudzielenie pracownikowi przysługującego mu urlopu wypoczynkowego, zaległego urlopu wypoczynkowego w terminie, lub bezpodstawne jego obniżanie, stanowić może wykroczenie przeciwko prawom pracownika lub nawet przestępstwo. Inaczej sytuacja wygląda, jeśli owo nieudzielenie urlopu, obniżenie jego wymiaru lub udzielenie w odroczonym terminie jest podyktowane zasadami współżycia społecznego, szczególnymi potrzebami pracodawcy lub okolicznościami które zobowiązują pracodawcę do przeniesienia terminu urlopu pracownika.