Restrukturyzacja czy umowa, jak łatwiej spłacić zadłużenie wobec ZUS

Niejednokrotnie problemem stojącym przed posiadającym problemy finansowe przedsiębiorcą jest kwestia zawarcia z ZUS umowy czy też raczej rozpoczęcia restrukturyzacji, celem uregulowania zaległości. Wybór opcji spłaty zależy jednak od rodzaju zaległości, które wobec organu rentowego posiada dany przedsiębiorca.

Jak zatem podejść do kwestii spłaty zaległości wobec organu rentowego?

Generalnie restrukturyzacja jest procedurą oddłużeniową, w ramach której dłużnik proponuje wierzycielom kompleksowy sposób uregulowania swych należności. W praktyce jednak coraz częściej głównym wierzycielem przedsiębiorstw staje się ZUS, a skala tego zjawiska może rosnąć wraz ze wzrostem wysokości składek.

Tymczasem właśnie również tego rodzaju wierzytelności objąć można procesem restrukturyzacji i rozłożyć je na raty bądź odroczyć termin płatności. Jest to alternatywa wobec składania oddzielnego wniosku do ZUS i zawierania z organem rentowym umowy w tej sprawie.

Co do zasady restrukturyzacja jest jednym z czterech uregulowanych w prawie postępowań restrukturyzacyjnych. Zatem dłużnik posiadający zdolność restrukturyzacyjną (a więc przede wszystkim przedsiębiorca) może oddłużyć się w drodze:

• postępowania o zatwierdzenie układu
• przyspieszonego postępowania układowego
• postępowania układowego
• postępowania sanacyjnego

Pomimo, iż zarówno przebieg, jak i skutki zainicjowania każdej z tych spraw różnią się od siebie, to ich wspólnym celem jest restrukturyzacja zobowiązań dłużnika na podstawie układu zawartego przez niego z wierzycielami. Przy czym to w jaki sposób owa restrukturyzacja zostanie przeprowadzona, zależy od okoliczności konkretnego przypadku. Kluczem jest wówczas złożenie odpowiednich propozycji układowych, które następnie poddaje się pod głosowanie wierzycieli. I jeśli zyskają one poparcie odpowiedniej większości wierzycieli, staną się układem, który zaczyna obowiązywać tylko wówczas, gdy zaakceptuje go sąd.

Z doświadczenia wynika, iż najczęściej propozycje układowe składa dłużnik i ma w tym zakresie dużą swobodę, mogąc zaproponować właściwie wszystko, co nie sprzeciwia się prawu. Ustawodawca bowiem tytułem przykładu metody restrukturyzacji wskazuje jedynie na odroczenie terminu wykonania zobowiązań:

• rozłożenie spłaty na raty
• zmniejszenie wysokości
• konwersję wierzytelności na udziały lub akcje

Same propozycje układowe należy zawsze konstruować tak, by z jednej strony jak najlepiej odzwierciedlały one strukturę zadłużenia, a z drugiej w pełni odpowiadały faktycznej sytuacji ekonomicznej dłużnika. Wynika to z tego, iż muszą być one możliwe do wykonania, a tego nie da się zrobić bez odpowiednich zasobów. Należy o tym również pamiętać w kontekście niedopuszczalności pokrzywdzenia wierzycieli poprzez postępowanie restrukturyzacyjne.

Ustawodawca bowiem wyklucza ewentualność, gdy wierzyciele mogliby uzyskać wyższy stopień zaspokojenia swoich roszczeń w innym trybie, jak chociażby podczas egzekucji prowadzonej w zwykłym trybie bądź w ramach postępowania upadłościowego. I dopiero wówczas, gdy dłużnik weźmie pod uwagę te okoliczności, można przystąpić do opracowywania propozycji układowych.

Co jest istotne w kontekście postępowania restrukturyzacyjnego?

Otóż w restrukturyzacji obowiązuje prosta reguła, mianowicie postępowaniem tym objęte są wszystkie wierzytelności osobiste powstałe w stosunku do dłużnika przed dniem jego otwarcia. Natomiast dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego jest dzień, w którym sąd wydał postanowienie w tym zakresie.

Warto mieć na uwadze, iż liczy się tutaj sam dzień wydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, a nie dzień jego uprawomocnienia się. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest postępowanie o zatwierdzenie układu, gdzie za dzień otwarcia postepowania uznaje się dzień układowy.

I analizując obecny stan prawny nie ma wątpliwości, iż również długi wobec ZUS można restrukturyzować. Jednakże dzieje się to na specyficznych zasadach, nieco odbiegających od tych, które dotyczą innych kategorii wierzytelności (szczególnie prywatnoprawnych, a więc niezwiązanych z zadłużeniem przedsiębiorcy wobec państwa).

Co zatem jest ważne w kontekście postępowania restrukturyzacyjnego należności wobec ZUS?

Generalnie składki na ubezpieczenia społeczne zalicza się do kategorii „wierzytelności za okres rozliczeniowy, w trakcie którego zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne”. Same składki płacone są bowiem miesięcznie i jeżeli w danym miesiącu dojdzie do otwarcia restrukturyzacji, okazać się może, iż część wierzytelności powstanie przed dniem rozpoczęcia postępowania. W tej sytuacji dokonuje się proporcjonalnego podziału wierzytelności na dwie części:

• powstała przed dniem otwarcia postepowania
• powstała po dniu otwarcia postępowania

W praktyce polega to na podzieleniu całej wierzytelności (a zatem należnej składki) przez liczbę dni miesiąca rozliczeniowego, które poprzedzają dzień otwarcia restrukturyzacji.

Ustawodawca jednakże mocno ograniczył możliwość restrukturyzacji zobowiązań z tytułu składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na własne ubezpieczenie społeczne dłużnika. Te zobowiązania mogą być bowiem zrestrukturyzowane jedynie na dwa sposoby, mianowicie:

• poprzez rozłożenie ich na raty
• poprzez odroczenie terminu płatności

Taka zasada obejmuje również wierzytelności wobec ZUS takie jak odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnień i opłat dodatkowych. Stąd też przedsiębiorca zadłużony wobec ZUS może w ramach składania propozycji układowych starać się jedynie o rozłożenie zaległości na raty lub odroczenie terminu ich płatności. Oczywiście złożyć można też inne propozycje, jednak nawet, gdy zawierający je układ zostanie przegłosowany, to i tak nie zaakceptuje go sąd restrukturyzacyjny. A to z kolei spowoduje fiasko całego procesu restrukturyzacji.

Wyjątkiem od wskazanych powyżej ograniczeń są wierzytelności w stosunku do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Otóż jego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy, który zgodzić się może na inny sposób restrukturyzacji owych zobowiązań. I wówczas w grę wchodzi każda z dopuszczalnych form restrukturyzacji, a więc wszystkie zgodne z prawem.

Czy zatem warto restrukturyzować zadłużenie wobec ZUS?

Generalnie ustawodawca znacznie ograniczył możliwości restrukturyzacji zobowiązań wobec ZUS. Analizując ten fakt warto zdać sobie sprawę, iż wierzytelności wobec ZUS zostały włączone do postępowania restrukturyzacyjnego stosunkowo niedawno, bo 1 grudnia 2021 roku. Wcześniej dłużnik będący w procesie restrukturyzacji musiał osobno negocjować z ZUS swe zadłużenie w ramach układu ratalnego.

Obecnie ma natomiast dwie możliwości do wyboru, mianowicie:

• rozpocząć procedurę restrukturyzacyjną w ramach prawa restrukturyzacyjnego
• skorzystać z układu ratalnego

W tym kontekście druga z przedstawionych opcji będzie korzystniejsza wówczas, gdy przedsiębiorca ma problem jedynie z płatnością składek.

Natomiast postępowanie restrukturyzacyjne z założenia zmierza do kompleksowego oddłużenia, a co za tym idzie – do uratowania przedsiębiorcy przed upadłością. Samo zadłużenie wobec ZUS jest prawie zawsze dużym problemem dla prowadzącego działalność gospodarczą i włączenie go do ogólnego procesu restrukturyzacji jest korzystne. Wówczas bowiem tego rodzaju wierzytelności stają się elementem postępowania mającego na celu rozwiązanie finansowych problemów dłużnika, a to z kolei pozwala całościowo spojrzeć na trudną sytuację danego przedsiębiorcy i lepiej dobrać zarówno środki zaradcze, jak i narzędzia wyjścia z kryzysu.

Podsumowując, od niedawna przedsiębiorcy mogą włączać swe zadłużenie posiadane wobec organu rentowego do postępowania restrukturyzacyjnego. I jest to korzystne rozwiązanie szczególnie wówczas, gdy zaległości składkowe są jedynie częścią wierzytelności posiadanych przez dany podmiot. I to pomimo wielu ograniczeń i wyłączeń, jakie zaplanował ustawodawca w kontekście możliwości wliczenia zaległości wobec ZUS do postępowania restrukturyzacyjnego. Tym niemniej wybór za każdym razem musi być indywidualny i dostosowany do konkretnej sytuacji przedsiębiorcy.