Kontrola pracy zdalnej tylko po uzgodnieniu

Najnowsza wersja projektu nowelizacji kodeksu pracy odnośnie wprowadzenia doń pracy zdalnej zakłada, iż pracodawca będzie musiał ustalić z zatrudnionym termin wizytacji, jeżeli wykonuje on pracę na odległość. Jednocześnie zatrudniający zostanie zwolniony z obowiązku zapewnienia pracownikom zdalnym napoi i posiłków profilaktycznych.

Jak zatem obecnie przedstawiają się szczegółowe propozycje rozwiązań w zakresie wprowadzenia pracy zdalnej na stałe do kodeksu pracy?

Otóż najnowszy projekt rządowy w zakresie pracy zdalnej uwzględnia niektóre uwagi zgłaszane podczas konsultacji społecznych i międzyresortowych. Modyfikacji ulegną przepisy dotyczące kontroli pracy zdalnej i cofnięcia zgody na taki tryb wykonywania obowiązków. Rozszerzeniu ulegnie też lista obowiązków z zakresu bhp, których pracodawca nie będzie musiał realizować.

Odnośnie wizytacji pracodawcy w miejscu wykonywania obowiązków zdalnych:

• mają one być wykonywane w porozumieniu z podwładnym, w miejscu świadczenia zadań na odległość i w godzinach pracy
• mają dotyczyć również kwestii związanych z ochroną danych osobowych

Jest to istotna zmiana, gdyż poprzednie wersje projektu nie przewidywały jednoznacznie obowiązku poczynienia uzgodnień w tym względzie z pracownikiem. Co prawda praca zdalna ma być świadczona za zgodą pracodawcy i pracownika, więc domniemywać należało, iż pracownik decydując się na taki charakter wykonywania obowiązków wyraża zgodę również na możliwość kontroli w domu. Jednak brak jednoznacznych zapisów w tym względzie (a więc obowiązku uzyskania porozumienia pomiędzy stronami odnośnie przeprowadzenia kontroli), budził wątpliwości, szczególnie w odniesieniu do art. 50 Konstytucji RP, czyli zapewnienia nienaruszalności mieszkania i ograniczenia możliwości jego przeszukania. Zatem obecna wersja przepisów tę wątpliwości usuwa.

Zdaniem Piotra Wojciechowskiego, adwokata z Kancelarii Adwokackiej Piotr Wojciechowski, w naszym kręgu kulturowym niedopuszczalne jest wprowadzanie przepisów mogących wywoływać obawy co do ochrony prywatności. Eksperci jednak podkreślają, iż nowy kształt projektowanych przepisów nie do końca eliminuje niejasności.

Jak bowiem wskazuje Izabela Zawacka, radca prawny i partner w Kancelarii Zawacka Rdzeń Prawo Przedsiębiorstw i HR, pamiętać należy, iż w niektórych sytuacjach pracodawca będzie mógł jednostronnie polecić wykonywanie pracy zdalnej pracownikowi. Wówczas ów pracownik, nie będąc z tego zadowolonym, może unikać zawarcia porozumienia w kwestii przeprowadzenia kontroli. Zatem przepisy powinny precyzować jakie konsekwencje ponieść może zarówno pracodawca, jak i pracownik, gdyby doszło do przeprowadzenia kontroli bez porozumienia z podwładnym.

Co jeszcze ma ulec zmianie w odniesieniu do wykonywania pracy w sposób zdalny?

Otóż najnowsza wersja projektu zmian w kodeksie pracy przewiduje ograniczenie obowiązków bhp wobec zatrudnionych w formie zdalnej. Wyłączone będzie bowiem stosowanie art. 208 kodeksu pracy (czyli konieczności współdziałania pracodawców w zakresie bhp, gdy w tym samym miejscu pracę wykonują osoby zatrudnione przez różnych pracodawców), jak i art. 209.1 (odnośnie obowiązków pracodawcy w zakresie udzielania zatrudnionym pierwszej pomocy). To zaś oznacza, iż pracodawca nie będzie miał obowiązku zapewnienia środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach.

Zdaniem Piotra Wojciechowskiego generalnie pracodawcy powinni być objęci obowiązkami z zakresu bhp w takim zakresie, w jakim da się je zrealizować przy zdanej formule świadczenia obowiązków służbowych. W tym zakresie pojawia się zatem ważne pytanie, czy lepiej ustalić katalog wyłączeń przepisów bhp, czy też wprowadzić generalną zasadę, z której wynikałoby, że przepisy bhp stosuje się proporcjonalnie do warunków wynikających ze trybu zdalnego. To drugie wydaje się prostsze, jednak powodować może dużo wątpliwości interpretacyjnych.

Z analiz obecnego projektu rozwiązań w zakresie pracy zdalnej wynika, iż pracodawca nie będzie musiał zapewniać pracującym na odległość profilaktycznych posiłków i napojów. To wynika też z samego charakteru pracy zdalnej, gdzie to zatrudniony winien mieć odpowiednie warunki lokalowe i techniczne. Zdaniem ekspertów jednak należy rozważyć specyfikę danych przypadków pracy zdalnej.

Jak bowiem dostrzega Izabela Zawacka, część zatrudnionych, pozbawionych dotychczasowego prawa do posiłków lub napoi uznać może, iż pogorszą się im warunki zatrudnienia. Stąd też być może warto pomyśleć o pewnej rekompensacie finansowej w zamian za brak obowiązku zapewnienia posiłków.

Jakie jeszcze zmiany zaszły w najnowszej wersji projektu nowelizacji kodeksu pracy?

Nowe przepisy zakładają też zmiany w zakresie zasad cofnięcia polecenia wykonywania pracy zdalnej, która została wdrożona już w trakcie trwania zatrudnienia (czyli w odniesieniu do sytuacji, gdy podwładny wcześniej pracował w siedzibie przedsiębiorstwa, a następnie zgodził się na wykonywanie obowiązków z domu).

Zgodnie z wcześniejszą wersją projektu każda ze stron będzie mogła wystąpić z wiążącym wnioskiem o zaprzestanie pracy w trybie zdalnym i powrót do pracy na wcześniejszych zasadach. Natomiast w obecnej wersji projektu nowelizacji takie uprawnienie nadal jest zachowane, lecz pracodawca nie mógłby cofnąć zgody na wykonywanie pracy zdalnej między innymi zatrudnionemu wychowującemu dziecko do lat 4 lub też sprawującemu opiekę nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.

Zdaniem Małgorzaty Lorenc z przedsiębiorstwa Lorenc – Doradztwo Kadrowe, jest to zrozumiałe, iż szybki tryb cofnięcia wykonywania pracy w sposób zdalny nie powinien dotyczyć ww. grup zatrudnionych. Jednocześnie jednak dopuszczalne powinno być złożenie wypowiedzeń zmieniających (czyli nakazujących powrót do normalnego trybu wykonywania obowiązków w siedzibie przedsiębiorstwa), lecz na zwykłych, nieprzyspieszonych zasadach.

Podsumowując, generalnie cały czas pewnym modyfikacjom poddawane są propozycje regulacji odnośnie wprowadzenia na stałe do kodeksu pracy możliwości wykonywania pracy w sposób zdalny. Obecna najnowsza propozycja umniejsza obowiązki pracodawców w zakresie przepisów bhp, modyfikuje zasady cofania decyzji o powierzeniu wykonywania obowiązków zdalnie, jak i ustanawia obowiązek uzyskania zgody przełożonego na przeprowadzenie wizytacji w miejscu świadczenia pracy. Póki co jednak z ostatecznymi ocenami należy się wstrzymać od chwili powstania projektu ostatecznego.