Zasady zwrotu nadpłaconej składki zdrowotnej

Wygląda na to, że rząd RP planuje obarczyć płatników i ubezpieczonych skutkami nieprzystosowania elektronicznego systemu rozliczania składek na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jakim obecnie dysponuje organ rentowy do nowych zasad naliczania składki zdrowotnej.

Skąd wzięła się opinia o tym, iż rząd RP ma w planach obarczenie płatników i ubezpieczonych skutkami nieprzystosowania elektronicznego systemu rozliczania składek?

Powyższa opinia wzięła się stąd, że zgodnie z projektem Polskiego Ładu zaledwie przez miesiąc będzie można ubiegać się o nadpłaconą składkę zdrowotną pomimo pięcioletniego terminu przedawnienia należności składkowych, natomiast niewspółmiernie wydłużony zostanie czas przysługujący Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) na dokonanie zwrotu tejże nadpłaty. Przykładowo, jeśli płatnik w lutym 2022 roku złoży wniosek o zwrot nadpłaconej składki, to ZUS będzie miał na to czas do końca lipca 2022 roku.

Zdaniem ekspertów, ta decyzja została podjęta właśnie z powodu kłopotów z przystosowaniem elektronicznego systemu rozliczania składek na rzecz ZUS, jakim dysponuje organ rentowy do nowych zasad naliczania składki zdrowotnej.

Okazuje się wręcz, iż jeśli podatnik nie złoży wniosku o zwrot nadpłaty w miesięcznym terminie, wówczas ZUS w ogóle nie rozpatrzy tego wniosku.

Taki zabieg wprowadza się z uwagi na planowane na rok 2022 zmiany w sposobie obliczania składki zdrowotnej, gdyż będzie ona polegała na wprowadzeniu 9%-owej składki naliczanej od faktycznego dochodu przedsiębiorcy pod warunkiem, że ów dochód będzie wyższy niż minimalne wynagrodzenie obowiązujące w styczniu danego roku, a w przeciwnym razie, składka będzie obliczana właśnie od tego minimalnego wynagrodzenia. W roku 2022 minimalne wynagrodzenie wynosić będzie 3.000 zł, a zatem minimalna składka ubezpieczenia zdrowotnego to kwota 270 zł.

Jak 30-dniowy termin na złożenie wniosku o zwrot nadpłaty w ZUS wyglądać będzie w praktyce?

Założenia projektu Polskiego Ładu są takie, że na złożenie wniosku do ZUS, celem ubiegania się o zwrot nadpłaconej składki zdrowotnej, jest czas 30 dni od terminu złożenia rocznego zeznania PIT, a zatem skoro termin na jego złożenie upływa 30 kwietnia, to na złożenie wniosku jest czas do końca maja tegoż roku. W projekcie Polski Ład zapisane zostało, że wszystkie wnioski złożone po terminie pozostaną bez rozpoznania.

Co jest obecnie przedmiotem dyskusji przedstawicieli biur rachunkowych i prawników?

Od czasu opublikowania projektu nowelizacji ustaw podatkowych pod wspólnym mianownikiem o nazwie Polski Ład przedstawiciele biur rachunkowych oraz eksperci w tej tematyce głowią się co w praktyce oznaczają zmiany. Jednym z tematów przewodnich jest, czy po miesiącu, kiedy można wnioskować o zwrot składki na ZUS przejmie ją budżet państwa? A może będzie ją można jednak potrącić z bieżących zobowiązań wobec organu rentowego?

Benedykt Rubak, radca prawny, doradca podatkowy i menedżer w Enodo Advisors  podziela obawy podatników, bo jak twierdzi, z projektu Polskiego Ładu wynika, że przedsiębiorca będzie miał wyłącznie miesiąc od złożenia rocznego PIT na złożenie wniosku o zwrot nadpłaty składki zdrowotnej, czyli w praktyce do końca maja następnego roku, a wszystkie wnioski złożone po tym czasie pozostaną bez rozpatrzenia, co może oznaczać ni mniej, ni więcej, jak tylko utratę prawa do żądania zwrotu nadpłaconych kwot.

Kiedy może pojawić się nadpłata składek zdrowotnych i co to może oznaczać dla przedsiębiorców?

Barbara Kornasiewicz, biegły rewident podaje, iż jednym z powodów, kiedy powstanie nadpłata składki na ubezpieczanie zdrowotne jest sezonowość sprzedaży w przedsiębiorstwach, kiedy to w okresach pojawienia się większych kosztów niż przychodów, czyli de facto straty lub kiedy w rozliczeniu rocznym rozliczane będą straty z lat ubiegłych.

Jeśli na koniec roku podatkowego nie wystąpi dochód do opodatkowania lub pojawi się strata, a składka zdrowotna będzie płatna co miesiąc od faktycznego dochodu, a w miesiącach ze stratą według minimalnego wynagrodzenia ze stycznia danego roku i nie będzie zwracana, to oznaczać będzie, że przedsiębiorcy sfinansują budżet państwa składkami zdrowotnymi nie tylko od dochodów, ale również od strat.

Jak opisywana kwestia będzie wyglądać na przykładzie?

Załóżmy, że przykładowy podatnik X wykazywał w ciągu roku dochód podatkowy i na jego podstawie obliczał należne ZUS składki na ubezpieczenie zdrowotne. Łącznie zapłacił ich 7.000 zł. W grudniu skorzystał z ulgi na złe długi w PIT, ponieważ jeden z kontrahentów nie dokonał zapłaty za faktury w odpowiednim terminie, efektem czego wykazany wcześniej należny przychód podatkowy z tegoż tytułu został skorygowany do zera, a w konsekwencji omawiamy w przykładnie podatnik zakończył stratą rok podatkowy.

W następstwie powyższych zdarzeń składka zdrowotna powinna być liczona od minimalnego wynagrodzenia ze stycznia roku podatkowego, czyli dla przykładu odnoszącego się do roku 2022, a zatem minimalnego wynagrodzenia 3.000 zł, winna wynieść za cały rok 12 x 270 zł = 3.240 zł.

Gdy podatnik X wystąpi w czerwcu do ZUS z wnioskiem o zwrot nadpłaconej składki zdrowotnej w wysokości 3.760 zł, organ rentowy nie rozpatrzy jego wniosku, ponieważ z końcem maja minie termin, na stosowne wnioski, przewidziany w Polskim Ładzie.

Innym dobrym przykładem powstania nadpłaty składki zdrowotnej jest sytuacja przedsiębiorcy Y, który po trzech latach skoryguje zeznanie podatkowe, ponieważ w wyroku sądowym uznano, iż wydatki, których przedsiębiorca nie zaliczył w koszty uzyskania przychodu z przyczyn ostrożnościowych, takowymi jednak są. Mógł tego dokonać w myśl ordynacji podatkowej, która daje możliwość skorygowania zeznania podatkowego w okresie do pięciu lat i nie ogranicza liczby składanych korekt. Projekt Polskiego Ładu nie przewiduje możliwości składania wniosku o zwrot nadpłaconych składek zdrowotnych.

Co oznacza zapis w Polskim Ładzie o ostateczności rozliczenia rocznej podstawy wymiaru należnych składek na ZUS?

W projekcie Polskiego Ładu znalazł się zapis dotyczący zwrotu nadpłaty składek, że „dokonane rozliczenie rocznej podstawy wymiaru i należnych składek uznaje się za ostateczne”, co najprawdopodobniej oznacza, że każda korekta PIT, mimo, iż złożona w zgodzie z przepisami podatkowymi, a która daje niższą podstawę obliczenia składek ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS, nie daje możliwości złożenia wniosku o zwrot nadpłaty.

Przykładowo, jeśli podatnik Z złoży roczne zeznanie PIT-36 za rok 2022 i wystąpi w terminie o zwrot nadpłaconych kwot na ubezpieczenie zdrowotne i je dostanie, a później, np. po roku złoży korektę zeznania podatkowego z uwagi na ujawnienie swojego błędu w remanencie, co w konsekwencji sprawi, iż jego dochód za 2022 rok uległ obniżeniu, a jednocześnie zmaleje wymiar rocznej składki na ubezpieczanie zdrowotne, niemożliwym będzie złożenie kolejnego wniosku o zwrot nadpłaty z dwóch powodów:

• wniosek byłby złożony po miesięcznym terminie od złożenia zeznania podatkowego PIT
• byłby to drugi wniosek o zwrot nadpłaty składki na ZUS, a wspomniany wyżej zapis Polskiego Ładu daje tylko jednorazowe do tego prawo

Z projektu Polskiego Ładu nie dowiadujemy się także, czy sam ZUS będzie mógł dokonać korekty wysokości nadpłaty, skoro dokonane rozliczenie rocznej podstawy wymiaru i należnych składek ma być uznawane za ostateczne.

Jaka jest wymagana forma wniosku o zwrot nadpłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne?

Polski Ład zakłada możliwość złożenia wniosku o zwrot nadpłaty ZUS wyłącznie w formie elektronicznej na dwa sposoby:

• na portalu ZUS PUE
• w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS wykorzystując kwalifikowany podpis elektroniczny, podpis zaufany, podpis osobisty lub złożony z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia i integralności danych

Podsumowując, Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest technologicznie przygotowany do zmian, które przewiduje Polski Ład z uwagi na to, że całkiem inny podmiot zajmuje się rozliczeniami podatkowymi, a inny zobowiązaniami składkowymi. Założeniem Polskiego Ładu jest obliczanie wysokości składki zdrowotnej od rzeczywistego dochodu przedsiębiorcy, ale system, którym dysponuje ZUS nie pozwala automatycznie dostosowywać wysokości tej składki do korygowanej wielkości dochodu podatkowego. Stąd w projekcie nowelizacji ustaw podatkowych znalazło się tyle rygorów, które dodatkowo w konsekwencji braku możliwości składania wniosku nie później niż miesiąc od złożenia zeznania podatkowego PIT oraz w dowolnej ilości sprawią, że de facto przedsiębiorcy sfinansują budżet państwa składkami zdrowotnymi od dochodów, ale również od strat.