Zaległy urlop, a rozwiązania zawarte w tarczy antykryzysowej

Z wyjaśnień uzyskanych od Głównego Inspektoratu Pracy wynika, iż pomimo tarczy antykryzysowej, zaległego urlopu należy udzielić zgodnie z kodeksem pracy. Pomimo takiego stanowiska, wątpliwości niestety pozostały.

Co dziś wiadomo o zasadach udzielania zaległego urlopu?

Otóż od dnia 24 czerwca 2020 roku zgodnie z art. 15gc specustawy o COVID-19 w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii pracodawcy mogą udzielać zaległych urlopów w terminie przez siebie wskazanym, bez zgody pracownika i z pominięciem planu urlopowego, ale tylko w wymiarze 30 dni. Pracownik zaś zobowiązany jest taki urlop wykorzystać.

Jednocześnie jednak, zgodnie z art. 168 kodeksu pracy (KP), urlopu zaległego należy udzielić najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego, przy czym dotyczy to urlopów niewykorzystanych w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 KP, czyli planie urlopów. I niestety w sytuacji obowiązywania tych dwóch przepisów pracodawcy mają generalnie problem w jakim wymiarze i do kiedy powinni udzielać pracownikom takiego urlopu wypoczynkowego.

Jakie stanowisko w tematyce zaległych urlopów prezentuje Inspekcja Pracy?

Otóż Główny Inspektorat Pracy (GIP) w swym stanowisku podkreśla, iż celem art. 15gc specustawy z dnia 2 marca 2020 roku miało być zapobieżenie kumulacji urlopów. Przy czym chodzi tutaj zarówno o dni wolne niewykorzystane za lata zaległe, jak i urlopy nabyte w bieżącym roku kalendarzowym przy założeniu, iż w okresie stanu zagrożenia epidemicznego czy też stanu epidemii pracownicy będą wykazywać zmniejszone zainteresowanie korzystaniem z urlopów wypoczynkowych.

GIP stwierdza jednocześnie, iż „zapis przewidziany w tarczy antykryzysowej nie uchyla obowiązku wynikającego z art. 168 Kodeksu Pracy, tj., obowiązku udzielenia pracownikowi urlopu zaległego najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Pracodawca, który nie udziela pracownikowi zaległego urlopu w terminie określonym w art. 168 Kodeksu Pracy, może ponieść odpowiedzialność z tytułu popełnienia wykroczenia przeciwko prawom pracownika zagrożonego karą grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł”.

Takie stanowisko oznacza według doktor Magdaleny Zwolińskiej, partnera w Kancelarii NGL Wiater, iż urlopów zaległych za lata poprzednie, w tym za rok 2019, należało udzielić do 30 września 2020 roku. Z kolei urlop za rok 2020 stanie się urlopem niewykorzystanym od 1 stycznia 2021 roku. W praktyce więc pracodawca będzie mógł wysłać pracownika jednostronnie na taki urlop w okresie od 1 stycznia do 30 września 2021 roku, a pracownik nie będzie mógł sprzeciwić się decyzji pracodawcy.

Czy zatem wszystko jest już jasne w kwestii wykorzystania zaległych urlopów?

Okazuje się, iż stanowisko GIP nie rozwiewa wszystkich wątpliwości, jakie wokół tego tematu się pojawiły. Jak bowiem zauważa Bartosz Tomanek, adwokat, senior associate w SSW Pragmatic Solutions, wciąż otwartą pozostaje bowiem kwestia interpretacji przepisów w innych aspektach, w tym co do 30-dniowego limitu zaległego urlopu, jaki może być udzielony jednostronnie przez pracodawcę w okresie epidemii COVID-19. W świetle bowiem stanowiska GIP oraz celu obu przepisów wydaje się, iż do 30 września wciąż można było jednostronnie udzielić pracownikowi nielimitowanego urlopu zaległego z poprzedniego roku, na zasadach ogólnych, a więc z pominięciem antykryzysowego limitu. Natomiast na bazie art. 15gc specustawy na okres stanu epidemii pracodawcy uzyskali dodatkowe uprawnienie w postaci możliwości udzielania jednostronnie urlopu zaległego nawet z poprzednich lat i to również po 30 września, z zastrzeżeniem, że taki urlop jest limitowany łącznie do 30 dni.

Takie bowiem rozumienie relacji art. 15gc specustawy i art. 168 KP wydaje się mocno uzasadnione w świetle nie do końca precyzyjnych przepisów i w sumie lakonicznego stanowiska GIP. Należy jednak mieć na uwadze, iż skorzystanie z art. 15gc specustawy i udzielenie zaległych urlopów na tej podstawie nie prowadzi do uwolnienia się od odpowiedzialności za ich nieudzielenie w kodeksowych terminach.

Również inni eksperci wskazują, iż brzmienie art. 15gc specustawy jest mocno problematyczne. Jak zauważa doktor Magdalena Zwolińska warto w tym miejscu posłużyć się konkretnymi przykładami:

1. Jeżeli pracodawca udzielił zaległego urlopu do 30 września 2020 roku i w dniu 1 stycznia 2021 roku pracownik będzie miał niewykorzystany urlop tylko za rok 2020, to standardowo będzie to maksymalnie 26 dni. Tym samym pracodawca będzie mógł wskazać pracownikowi, kiedy ma te 26 dni wykorzystać, nie później niż do 30 września 2021 roku i tutaj problemu z 30-dniowym limitem nie będzie.
2. Jeżeli pracodawca nie udzielił zaległego urlopu za lata poprzednie w terminie do 30 września 2020 roku i 1 stycznia 2021 roku pracownik będzie miał do wykorzystania cały urlop za rok 2020 (czyli standardowo 26 dni) i przykładowo 10 dni z lat poprzednich, to w sumie da 36 dni zaległego urlopu. W tej sytuacji pracodawca zgodnie z art. 15gc specustawy będzie mógł wysłać pracownika na urlop w terminie wskazanym przez niego jednostronnie tylko w wymiarze 30 dni. Natomiast pozostałe 6 dni zaległego urlopu będzie mogło być wykorzystane w terminie uzgodnionym z pracownikiem.

Z kolei zdaniem Izabeli Zawackiej, radcy prawnego z Kancelarii Zawacka & Rdzeń Prawo Przedsiębiorstw i HR, art. 15gc specustawy wcale nie prowadzi do rozładowania kumulacji urlopów, gdyż sposobem na to jest od dawna już obowiązujący art. 168 KP. Zatem gdyby owa specjalna regulacja powodowała, iż pracodawca nabywałby możliwość kierowania pracownika na urlop bieżący, czyli z roku jego nabycia, to wtedy miałaby ona jakąś wartość dodaną. Tymczasem została ona tak skonstruowana, iż daje jedynie możliwość wysłania pracownika na zaległy urlop wypoczynkowy, nabyty w latach poprzednich, także po 30 września 2020 roku, czyli de facto do końca bieżącego roku.

Zatem ów art. 15gc specustawy nie uchyla art. 168 KP, jednakże w praktyce znosi ograniczenie terminu do 30 września 2020 roku, lecz tylko w odniesieniu do 30 dni. Jak bowiem zauważa Izabela Zawacka, art. 15gc specustawy ma w całości pierwszeństwo stosowania przed art. 168 KP w zakresie terminu na wykorzystanie maksymalnie 30 dni urlopu z lat poprzednich.

Podsumowując, nadal okazuje się, iż sprawa wykorzystania zaległego urlopu nie została do końca jasno i precyzyjnie wyjaśniona. Duże zamieszanie spowodowało bowiem wprowadzenie w życie art. 15gc specustawy, które niejako dubluje przepisy obowiązujące już od lat na podstawie art. 168 KP. I pomimo oficjalnego stanowiska GIP w tym względzie, wątpliwości pozostały.