Za zgodą lekarza można zmienić zasady czasu pracy niepełnosprawnego

Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym zgoda lekarza pozwala na zmianę czasu pracy osoby niepełnosprawnej. Wówczas może być ona traktowana jak zwykły pracownik, który może pracować nawet 12 godzin na dobę.

Co wiadomo o regulacjach czasu pracy osób niepełnosprawnych?

Generalnie regulacje czasu pracy osób niepełnosprawnych są bardziej formalne i sztywne w porównaniu z kodeksem pracy (KP). Główne zasady owych regulacji są następujące:

• wszystkich niepełnosprawnych obowiązuje sztywna tygodniowa norma czasu pracy
• niepełnosprawni nie mogą pracować w nadgodzinach ani w nocy
• w przypadku osób z umiarkowanym bądź znacznym stopniem niepełnosprawności obowiązują krótsze normy czasu pracy (7 godzin na dobę oraz 35 godzin w tygodniu)
• pracownicy niepełnosprawni mają prawo do dodatkowej przerwy 15-minutowej wliczanej do czasu pracy

W zgodzie z art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 573, zwana dalej ustawą o rehabilitacji) zapisów o sztywnej tygodniowej normie czasu pracy nie stosuje się, gdy na wniosek osoby zatrudnionej lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Czy zatem możliwe jest całościowe wyłączenie ograniczeń dotyczących pracowników niepełnosprawnych i stosowanie do nich ogólnych reguł czasu pracy wynikających z przepisów KP?

Otóż odpowiedź na tak postawione pytanie nie jest prosta i jednoznaczna. Pojawiają się w tym zakresie przeróżne orzeczenia lekarskie, na podstawie których sformułowane zostały pytania o interpretację do przedstawicieli Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Otóż pytania są następujące:

• czy na podstawie art. 16 ustawy o rehabilitacji możliwe jest zezwolenie przez lekarza na pracę w systemie równoważnym i planowanie rozkładów czasu pracy po 12 godzin?
• czy niestosowanie zakazów z art. 15 ustawy o rehabilitacji oznacza, że pracowników takich obowiązuje przeciętna tygodniowa norma czasu pracy? Czy norma tygodniowa pozostaje „sztywna”?

W odpowiedzi przedstawiciele resortu rodziny wskazali na możliwe rozwiązania w tym względzie. Mianowicie stwierdzili oni, iż zaświadczenie z art. 16 ustawy o rehabilitacji wyłącza co do zasady w całości art. 15 tejże ustawy, a więc do pracownika takiego stosuje się przepisy KP i osobę taką traktuje się jak osobę pełnosprawną. Zatem posiadanie takiego zaświadczenia oznacza połączenie następujących skutków:

• możliwość planowania pracy po 8 lub nawet po 12 godzin
• możliwość planowania pracy nierównomiernie w poszczególnych tygodniach w okresie rozliczeniowym, gdyż przyjmujemy przeciętną, a nie sztywną normę tygodniową czasu pracy
• możliwość polecania pracy w nocy oraz nadgodzin i dyżurów, których celem jest podjęcie pracy nadliczbowej w razie sytuacji awaryjnej

Jednakże by skorzystać z takiej elastyczności, ważna jest treść zaświadczenia wydanego przez lekarza, z którego powinno wprost wynikać, iż do pracownika niepełnosprawnego nie stosuje się art. 15 ustawy o rehabilitacji.

W praktyce jednak takie zaświadczenia wystawione przez lekarza zawierają po kilka punktów, odnoszących się do konkretnych sytuacji i możliwości potraktowania osoby niepełnosprawnej w odmienny sposób.

Ważnym jest też, iż w przepisach powszechnie obowiązujących nie określono ani wzoru, ani treści zaświadczenia wystawianego przez lekarza pracownikom niepełnosprawnym, a więc decyduje o niej ostatecznie lekarz wystawiający taki dokument. Poza tym urzędnicy resortu rodziny wskazali, iż zaświadczenie jest wiążące stosownie do jego treści. Zatem w zaświadczeniach, gdzie wskazane są konkretne zgody, są one wiążące i nie należy interpretować ich w sposób rozszerzający.

Praktyka pokazuje, iż w treści zaświadczeń wystawianych osobom niepełnosprawnym spotyka się najczęściej 4 rodzaje zgód, mianowicie:

• zgoda na pracę po 8 godzin dziennie
• zgoda na pracę w godzinach nadliczbowych
• zgoda na pracę w nocy
• zgoda na pracę w systemie równoważnym z wydłużeniem dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin

Biorąc zatem pod uwagę stanowisko urzędników resortu rodziny, w przypadku zaświadczeń lekarskich zawierających zgody w punktach należy przyjąć wąskie ich rozumienie i niestosowanie tylko określonych zakazów wprost wymienionych w treści zaświadczenia lekarskiego.

Podsumowując, generalnie możliwa jest zmiana zasad odnośnie czasu pracy osoby niepełnosprawnej, której podstawą jest zgoda lekarza prowadzącego. Aby jednak jedno zaświadczenie znosiło wszystkie ograniczenia czasu pracy niepełnosprawnych, musi być tak jednoznaczne sformułowanie, że do tego pracownika nie stosuje się art. 15 ustawy o rehabilitacji. W przeciwnym wypadku, gdy na zaświadczeniu wskazane są konkretne elementy, do których nie stosuje się przepisów ustawy o rehabilitacji, wówczas należy to interpretować wąsko, bez rozszerzania na całość ograniczeń wymienionych w art. 15 ustawy o rehabilitacji.