Pracodawca powinien zwolnić pracownika, który nie chce poddać się badaniom

Dodano w dniu Autor
Podziel się z innymi

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy stanowi dla pracownika jeden z podstawowych obowiązków pracowniczych. Co do zasady pracownik ma zatem obowiązek poddać się badaniom lekarskim, które wynikają z przepisów, bowiem warunkiem dopuszczenia go do pracy jest posiadanie przez niego aktualnego orzeczenia lekarskiego.

Jakie badania są dla pracownika obowiązkowe? 

Obowiązkowymi badaniami pracownika wyszczególnionymi w przepisach są:

  • badania wstępne
  • badania okresowe
  • badania kontrolne
  • inne badana zlecone

Pracownik również zobowiązany jest do stosowania się do wskazań lekarskich, a aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy i w warunkach ucharakteryzowanych przez pracodawcę w skierowaniu pracownika na badania lekarskie jest warunkiem dopuszczenia pracownika do pracy.

Czy pracownik może odmówić poddania się badaniom lekarskim, na które kieruje go pracodawca?

Jeśli pracownik odmówi poddania się badaniom lekarskim, na które kieruje go pracodawca, a jego dotychczasowe orzeczenie straciło już ważność, wówczas pracodawcy nie wolno dopuścić tego pracownika do pracy. To wynika wprost z art. 229 par. 4 kodeksu pracy (KP) ale także potwierdzone zostało w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2004 roku (sygn. akt I PK 293/03), gdzie sąd rozpatrywał sprawę przeciwko pracodawcy, który rozwiązał z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w konsekwencji naruszenia art. 100 i art. 211 pkt 5 KP, z którego wynika, że niewykonanie polecenia pracodawcy w postaci niepoddania się pracownika kontrolnym badaniom lekarskim pozwala na zastosowanie wobec niego środków dyscyplinujących, a w tym np. pozbawić go prawa do premii, ale także daleko idące konsekwencje, a w tym i rozwiązanie umowy o pracę.

Sprawa ta dotyczyła pracownicy wykonującej pracę na stanowisku laboratoryjnym z bezpośrednim kontaktem ze szczególnie szkodliwymi dla zdrowia czynnikami, a także z substancjami o potwierdzonym działaniu rakotwórczym. W zakładzie pracy o takim charakterze badania profilaktyczne pracowników narażonych na działanie takich czynników winny być wykonywane co do zasady corocznie, a zatem i w omawianej sprawie pracownica była zobowiązana do poddania się takiemu badaniu profilaktycznemu. Zatem odmowa ich przeprowadzenia jest zachowaniem nieuzasadnionym i nieusprawiedliwionym.

Kolejnym wyrokiem w sprawie odnoszącej się do zagadnienia odmowy przeprowadzenia badania lekarskiego na zlecenie pracodawcy jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2006 roku (sygn. akt I PK131/05), gdzie sędziowie wyrazili pogląd, że w przypadku odmowy pracownika poddania się badaniom lekarskim uzasadnione jest zachowanie pracodawcy, który zastosuje wobec takiego pracownika różne środki dyscyplinujące. Wyrok ten dotyczył pracownika posiadającego aktualne zaświadczenie lekarskie na potwierdzenie jego zdolności do pracy, lecz pracodawca chciał je zweryfikować w oparciu o konkretnie panujące warunki na danym stanowisku pracy i wystawił pracownikowi skierowanie na badania kontrolne, lecz pracownik na owo badanie się nie stawił, co w konsekwencji stanowiło naruszenie obowiązku wynikającego z art. 211 pkt 5 KP i uzasadniało wyciągnięcie, wobec tego pracownika konsekwencji.

Czym skutkuje wykonywanie pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego potwierdzającego brak przeciwwskazań do jej wykonywania?

Z powodu, iż wykonywanie pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku, może stanowić zewnętrzną przyczynę wypadku przy tej pracy, a na pewno sytuacja taka będzie traktowana jako przyczyna uzasadniająca uznanie tego zdarzenia za wypadek przy pracy. Tak uznał Sąd Najwyższy w sprawie z dnia 5 września 1996 roku (sygn. akt II PRN 9/96) dotyczącej maszynisty kolejowego, który nie posiadał aktualnych badań kontrolnych, co mogło mieć wpływ na ewentualny wypadek przy pracy.

Z zewnętrzną przyczyną uzasadniającą uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy mamy również do czynienia w stanowisku, które zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 listopada 2000 roku (sygn. akt II UKN 49/00) rozpatrując sprawę dopuszczenia do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, sugerując jednocześnie, że pracownik w wyniku wypadku przy pracy, będzie mógł dochodzić od pracodawcy roszczeń z tytułu tego wypadku na drodze cywilnoprawnej.

Dodatkowo, poza odpowiedzialnością cywilnoprawną, pracodawca dopuszczający do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego potwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku, ponosił będzie:

  • odpowiedzialność wykroczeniową za nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wynikającą z art. 283 par. 1 KP
  • odpowiedzialność karną zgodnie z art. 220 kodeksu karnego (KKar)

Wspomniany art. 220 KKar mówi o tym, że karze pozbawienia wolności do lat trzech podlega ten, kto będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy i nie wypełnia wynikającego z tej odpowiedzialności obowiązku, co naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Jakie zatem negatywne konsekwencje mogą spotkać pracownika odmawiającego przyjęcia skierowania go na badania lekarskie?

Jeśli pracownik odmawia przyjęcia skierowania na badania lekarskie wystawionego przez pracodawcę i w konsekwencji nie posiada on wówczas aktualnego orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku opisanym w skierowaniu, a zatem nie jest on gotowy do świadczenia pracy, a wręcz nie chce jej świadczyć, bowiem odmawia poddania się badaniom lekarskim, musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami swojego postępowania, a obejmują one:

  • niedopuszczenie do pracy wraz z brakiem wynagrodzenia za ten czas
  • pozbawienie premii
  • zastosowanie kary porządkowej
  • rozwiązanie umowy o pracę, a w tym także bez wypowiedzenia z winy pracownika

Dodać również należy, iż zachowanie pracodawcy polegające na zastosowaniu powyższych konsekwencji nie narusza praw pracowniczych ani nie nosi cech szykany, albowiem lekceważenie obwiązujących przepisów i nierespektowanie nałożonych obowiązków musi wiązać się z konsekwencjami, które zawarte są w KP.

Podsumowując, jeśli pracownik odmawia przyjęcia skierowania na wymagane prawem badania lekarskie, a zatem nie chce poddać się obowiązkowym badaniom lekarskim, wówczas pracodawca może, a nawet powinien, zwolnić takiego pracownika i może to uczynić nawet za wypowiedzeniem z winy pracownika. Natomiast jeśli pracodawca dopuści pracownika do pracy bez aktualnego zaświadczenia stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy w opisanym w skierowaniu stanowisku pracy nie kierując go na stosowne badania, podlega pod odpowiedzialność wykroczeniową za nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wynikającą z kodeksu pracy, a także pod odpowiedzialność karną na podstawie kodeksu karnego.