Po Nowym Roku na zasiłek z ZUS poczekamy dłużej

Okazuje się, iż po 1 stycznia 2022 roku możemy poczekać dłużej na zasiłek wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Znowelizowane przepisy pozwolą bowiem na ich wypłatę w przeciągu 30 dni do dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności, a nie od dnia złożenia dokumentów. Specjalne zasady będą dotyczyć także osób, które odzyskają prawo do świadczeń po spłacie zadłużenia.

Co zatem zmieni się w zasadach wypłaty zasiłków przez ZUS po 1 stycznia 2022 roku?

Generalnie od 1 stycznia 2022 roku zaczną obowiązywać znowelizowane przepisy zasiłkowe. W tym aspekcie największe zainteresowanie wzbudzają niewątpliwie nowe sposoby ustalania okresu zasiłkowego i podstawy wymiaru zasiłku, tym niemniej warto również zainteresować się zmianami terminu wypłat zasiłków dokonywanych przez ZUS.

Pozornie są to niewielkie zmiany, lecz spowodować one mogą przede wszystkim to, iż ubezpieczeni poczekają dłużej na zasiłek, gdyż po 1 stycznia 2022 roku termin na ich wypłatę będzie obliczany nie od dnia złożenia dokumentów, lecz od dnia wyjaśnienia okoliczności.

Generalnie obowiązek obliczania i wypłacania zasiłków nałożony jest przez ustawodawcę na płatników oraz ZUS. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133, zwana dalej ustawą zasiłkową) zobowiązani do tego są:

• płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego ponad 20 ubezpieczonych
• ZUS, wobec:
  • ubezpieczonych, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego poniżej 20 ubezpieczonych
  • ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą
  • ubezpieczonych będących duchownymi
  • osób uprawnionych do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia
  • ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego

Z kolei terminy wypłat zasiłków sprecyzowane są w art. 64 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z jego nowym brzmieniem płatnicy składek wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a ZUS na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień. Jednak w ostatnim zdaniu tegoż artykułu znalazł się dopisek, iż płatnik zasiłków na wypłatę ma 30 dni od dnia złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku.

Takie wymagane dokumenty to przede wszystkim wniosek, a w przypadku ubezpieczonych zgłaszanych przez płatników, również dokumenty przekazywane przez płatnika, umożliwiające ZUS obliczenie podstawy wymiaru zasiłku. Zdarza się jednak niekiedy, iż problemem nie są braki w dokumentacji, lecz okoliczności pozostawione bez wyjaśnienia. Taka sytuacja dotyczy szczególnie przypadków, gdy organ rentowy podważa istnienie tytułu ubezpieczeniowego, a co za tym idzie, prawa do zasiłku. Wówczas urzędnicy organu rentowego występują o wyjaśnienie pewnych okoliczności i albo odmawiają wypłaty zasiłku, bądź jej dokonują, w terminie 30 dni od wpłynięcia dokumentacji.

I to się zmieni po 1 stycznia przyszłego roku, gdyż od tego momentu zasiłki będą wypłacane przez ZUS nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku.

Swoją drogą takie sformułowanie widnieje już w przepisach emerytalnych, gdyż zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291, ze zm.) organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.

Co jeszcze zmieni w zasadach wypłaty zasiłków nowelizacja ustawy zasiłkowej po Nowym Roku?

Nowelizacja przewiduje ponadto specjalny termin wypłaty świadczeń osobom, którym wstrzymano wypłatę świadczeń z powodu zadłużenia w składkach. Zgodnie z nową regulacją zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy oraz świadczenie rehabilitacyjne nie przysługują osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami korzystającymi z ulgi na start, duchownym będącymi płatnikami składek na własne ubezpieczenia, w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę do czasu spłaty całości zadłużenia.

Prawo do tych świadczeń przedawni się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w przeciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia. Po spłacie zadłużenia zasiłek zostanie wypłacony w terminie 60 dni od dnia całkowitej spłaty zadłużenia.

Jest to nowa konstrukcja prawna w systemie ubezpieczeń chorobowych, która istniała dotychczas tylko w zakresie ubezpieczeń wypadkowych. Nowe przepisy nie mają natomiast wpływu na sytuację pracowników i zleceniobiorców, którzy zachowują prawo do zasiłku nawet w przypadku zaległości w składkach powstałych po stronie płatników.

Co spowoduje przekroczenie terminów wypłaty zasiłków zarówno przez ZUS, jak i płatnika składek?

Generalnie przekroczenie terminów wypłaty zasiłków powoduje konsekwencje finansowe. Jeżeli płatnik składek nie wypłaci zasiłku w terminie, to jest on zobowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości i na zasadach określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm., zwana dalej ustawą zasadniczą).

W tym kontekście chodzi o art. 85 ustawy zasadniczej, zgodnie z którym, jeżeli ZUS nie ustalił prawa bądź nie wypłacił tego świadczenia w określonych prawem terminach, jest zobowiązany do wypłaty odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to jedynie sytuacji, gdy opóźnienie w wypłacie jest wynikiem okoliczności, na które organ rentowy nie ma wpływu.

W tym kontekście warto odnotować korzystną dla ubezpieczonych interpretacją sądów. Otóż zdaniem sędziów Sądu Najwyższego (SN) ZUS jest zobowiązany do uiszczenia odsetek zarówno wtedy, gdy można przypisać mu winę w uchybieniu terminowi do ustalenia prawa lub wypłaty świadczenia, jak i wtedy, gdy opóźnienie jest konsekwencją zdarzeń od niego zależnych, chociaż niezawinionych. Tak stanowi wyrok SN z dnia 7 października 2004 roku (sygn. akt II UK 485/03).

W tym kontekście szczegółowe zasady obliczania odsetek przewidują przepisy wykonawcze w postaci rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Podsumowując, nowelizacja przepisów zasiłkowych, która wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2022 roku przede wszystkim dotyczy nowego sposobu ustalania okresu zasiłkowego, jak i podstawy wymiaru zasiłku. W ramach jednak zmian nastąpi również zmiana terminów wypłaty zasiłków przez organ rentowy. Otóż począwszy od przyszłego roku termin na wypłatę zasiłku wynosił będzie do 30 dni od dnia wyjaśnienia wszystkich okoliczności, a nie od dnia złożenia dokumentów, jak do tej pory. To zaś oznacza, iż generalnie w wielu przypadkach ubezpieczony będzie musiał dłużej poczekać na wypłatę zasiłku ze strony organu rentowego.