Ogólnoeuropejski indywidualny produkt emerytalny wchodzi w życie

Okazuje się, iż już niedługo będziemy mieć w Polsce do czynienia z ogólnoeuropejskim indywidualnym produktem emerytalnym, zwanym potocznie i niekonieczne prawidłowo emeryturą europejską. Produkt ten jest w istocie bardzo podobny do istniejącego już w polskich przepisach indywidualnego konta emerytalnego.

Co zatem jest istotne w kontekście ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego?

Zasadniczo już niedługo wejdzie w życie ustawa z 7 lipca 2023 roku o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym i nastąpi to w okresie 14 dni od dnia ogłoszenia tejże ustawy w Dzienniku Ustaw. Ustawa ta wdraża przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2019/1238 z 20 czerwca 2019 roku w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego.

Rozporządzenie to dotyka zagadnienia stworzenia nowego produktu zabezpieczenia emerytalnego w III filarze emerytalnym, które, jak zakładają autorzy, ma umożliwić Europejczykom kolejną formę oszczędzania na czas zakończenia aktywności zawodowej. Ogólnoeuropejski indywidualny produkt emerytalny (OIPE) ma być tym bardziej atrakcyjny, iż będzie mógł być oferowany transgranicznie, a oszczędności będzie można gromadzić w wielu państwach, w ramach subkont krajowych. Zasady działania owego OIPE reguluje właśnie wspomniana powyżej ustawa z 7 lipca 2023 roku, precyzując chociażby takie elementy, jak zasady gromadzenia, wypłaty i opodatkowania środków z subkonta prowadzonego na mocy polskich przepisów. Istotne jest, iż inne kraje mogą te warunki określić nieco inaczej.

Warto podkreślić, iż chociaż hasło „emerytura europejska” w odniesieniu do OIPE brzmi nowocześnie i wręcz bardzo atrakcyjnie, to analizując konstrukcję tegoż produktu stwierdzić należy, iż dla Polaków nie będzie to aż tak rewolucyjnym sposobem oszczędzania, bowiem w naszym kraju już od dawna możliwe jest gromadzenie środków w ramach podobnego produktu, jakim jest indywidualne konto emerytalne (IKE). Należy przy tym zaznaczyć, iż IKE nie jest w Polsce zbyt popularne i na koniec 2022 roku posiadało je 800 tys. osób, a tym samym spodziewać się należy, iż również OIPE nie zdobędzie wielkiej popularności. Tym niemniej warto wiedzieć na czym ów produkt ma polegać i jak w jego ramach można oszczędzać.

Jakie są zatem podstawowe zasady obowiązujące ogólnoeuropejski indywidualny produkt emerytalny?

Co do zasady konstrukcja OIPE, podobnie zresztą jak i IKE, oparta jest na dobrowolnych, lecz ograniczonych wpłatach osób oszczędzających. Osoba taka będzie mogła wpłacić rocznie na subkonto OIPE maksymalnie trzykrotność przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. Jednak nie wszyscy chętni będą mogli tak oszczędzać, gdyż zawarcie umowy o prowadzenie OIPE nie będzie możliwe dla osób, które mają uprawnienia emerytalne i ukończyły 55 rok życia, a minimalny wiek oszczędzania w ten sposób to 15 lat. Przy czym przed ukończeniem 16 roku życia oszczędzający ma prawo do dokonywania wpłat tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskuje dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę i to tylko do wysokości uzyskanych dochodów z tego tytułu. W tym zakresie osób pełnoletnich ograniczenia takie nie będą obowiązywały.

Osoby zainteresowane tą formą oszczędzania będą mogły podpisać umowę o prowadzenie OIPE z tak zwanym dostawcą, a więc podmiotem posiadającym uprawnienia do oferowania takowego produktu. W tym przypadku, podobnie jak w odniesieniu do IKE, dochód z zainwestowanych środków nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem od dochodów kapitałowych, przy czym oszczędzający nie zapłaci tego podatku, jeśli wypłata zainwestowanych środków nastąpi w okolicznościach wskazanych w art. 14 ustawy o OIPE. Zgodnie z owymi przepisami wypłata następuje na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 roku życia oraz po spełnieniu warunku, mianowicie:

• dokonywania wpłat na subkonto OIPE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo
• dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty

Sama wypłata może zostać zrealizowana jednorazowo bądź też w ratach.

Podkreślić należy, iż zwolnienie podatkowe przysługiwać będzie jedynie w odniesieniu do jednego subkonta OIPE. Jeżeli natomiast oszczędzający będzie gromadził oszczędności na więcej niż jednym subkoncie, wówczas nie skorzysta ze zwolnień podatkowych. W takim przypadku dochód od każdego subkonta OIPE, prowadzonego zgodnie z przepisami obowiązującymi na terytorium Polski, podlega opodatkowaniu w wysokości 75,0%-owego zryczałtowanego podatku dochodowego.

By z kolei zapobiec nadużyciom, oszczędzający podczas zakładania OIPE będzie musiał złożyć, pod rygorem odpowiedzialności karnej, oświadczenie, iż nie gromadzi oszczędności na subkoncie OIPE prowadzonym przez innego dostawcę. Dostawca z kolei przed odebraniem takowego oświadczenia będzie jeszcze musiał pouczyć oszczędzającego o skutkach podatkowych gromadzenia oszczędności na więcej niż jednym subkoncie.

Co jeszcze jest istotne w kontekście przepisów dotyczących zasad funkcjonowania ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego?

Otóż przepisy przewidują, iż wypłata będzie mogła być dokonana na wniosek osoby uprawnionej w przypadku śmierci oszczędzającego. W takim bowiem przypadku oszczędzający w ramach OIPE w umowie o prowadzenie będzie mógł wskazać jedną bądź też więcej osób, którym w przypadku jego śmierci zostaną wypłacone zgromadzone środki i udziały, które takim osobom przysługują. Jeżeli udziały osób uprawnionych nie zostaną oznaczone, wówczas przyjmuje się, iż są one równe.

Warto podkreślić, iż osoby uprawnione nie będą musiały być spadkobiercami oszczędzającego, a przepisy o spadkobraniu będą miały zastosowanie dopiero wtedy, gdy oszczędzający nie wskaże osób uprawnionych, bądź też wskazane osoby zmarły wcześniej niż oszczędzający. Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy umowa o prowadzenie OIPE zawarta zostanie z dostawcą będącym zakładem ubezpieczeń, gdyż wówczas świadczenia z ubezpieczenia osobowego nie wchodzą do masy spadkowej i w tym przypadku będą miały zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego.

W kontekście OIPE należy pamiętać również o przepisach o wspólności majątkowej, bowiem gdy w chwili śmierci oszczędzający będzie pozostawał w związku małżeńskim, a między małżonkami będzie istniała małżeńska wspólność majątkowa, wówczas małżonek zmarłego powinien złożyć dostawcy wniosek o dokonanie wypłaty transferowej na jego subkonto OIPE bądź IKE albo dokonanie zwrotu w formie pieniężnej połowy zgromadzonych środków, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej.

Ustawa o OIPE przewiduje również postępowanie na wypadek, gdy małżeństwo oszczędzającego uległo rozwiązaniu przez rozwód bądź też zostało unieważnione. Wówczas środki zgromadzone na OIPE, przypadające małżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego, będą przekazywane w ramach wpłaty transferowej na subkonto OIPE albo IKE małżonka.

Ważne jest to, iż podobnie jak przy IKE, także i w OIPE funkcjonuje pojęcie zwrotu środków, a więc wypłaty środków nie na subkonto OIPE i IKE, ale udostępnienie ich bezpośrednio osobie, na rzecz której dokonywany jest takowy zwrot. Będzie to mogło nastąpić w każdej chwili w przypadku wypowiedzenia umowy o prowadzenie OIPE przez którąkolwiek ze stron oraz likwidacji subkonta OIPE, co będzie się odbywać na warunkach określonych w umowie o prowadzenie OIPE.

Gdy umowę wypowie oszczędzający, wtedy dostawca będzie miał obowiązek go pouczyć, że zwrotowi podlegają środki zgromadzone na subkoncie OIPE pomniejszone o należny podatek, przy czym oszczędzający będzie musiał złożyć oświadczenie, iż zapoznał się z takimi konsekwencjami zwrotu. Z kolei w sytuacji, gdy umowę wypowie dostawca, oszczędzający będzie musiał zostać przez niego poinformowany o możliwości dokonania wypłaty transferowej. Wynika zatem z tego, że oszczędzający będzie mógł odzyskać swoje wpłaty wcześniej niż przed ukończeniem 60 roku życia, lecz będzie się to wiązało z koniecznością zapłaty podatku.

Podsumowując, już wkrótce zacznie funkcjonować nowy produkt emerytalny o nazwie ogólnoeuropejski indywidualny produkt emerytalny. Zwany jest on potocznie i niekoniecznie prawidłowo emeryturą europejską, natomiast w swej konstrukcji jest bardzo podobny do znanego już w polskich realiach indywidualnego konta emerytalnego. Założenie jest takie, iż ów nowy produkt ma umożliwić Europejczykom kolejną formę oszczędzania na czas zakończenia aktywności zawodowej, a atrakcyjnym elementem owego nowego produktu ma być możliwość jego oferowania w sposób transgraniczny, a zatem oszczędności będzie można gromadzić w wielu państwach w ramach subkont krajowych. Jednocześnie trudno oczekiwać aby nowy produkt emerytalny spotkał się z bardzo dużym odzewem ze strony Polaków, bowiem łudząco do niego podobny produkt o nazwie indywidualne konto emerytalne nie jest w Polsce zbyt popularny.