Choroba i urlop częściami okresu odpracowania

Kodeks pracy w art. 103, ale także i następnych mówi o podnoszeniu przez pracownika swych kwalifikacji zawodowych oznaczających zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika za zgodą pracodawcy lub wręcz z jego inicjatywy. Z procesem skutkującym podniesieniem przez pracownika kwalifikacji wiążą się dodatkowe prawa, lecz także i dodatkowe obowiązki.

Jakie prawa dotyczą pracownika podnoszącego swe kwalifikacje zawodowe?

Otóż takiemu pracownikowi przysługuje z mocy prawa:

• urlop szkoleniowy
• zwolnienie z całości lub części dnia pracy na czas niezbędny na punktualne przybycie na zajęcia obowiązkowe i na czas ich trwania

W czasie urlopu i zwolnienia wskazanych powyżej, pracownikowi podnoszącemu swe kwalifikacje zawodowe należy się wynagrodzenie. Dodatkowo pracodawca może, chociaż nie musi, przyznać dodatkowe świadczenia, jak np. pokrycie kosztów:

• za kształcenie
• za przejazdy na obowiązkowe zajęcia
• za zakup niezbędnych podręczników
• za zakwaterowanie w pobliżu miejsca prowadzenia zajęć

Z dodatkowymi świadczeniami uzyskanymi przez doszkalającego się pracownika wiążą się najczęściej dodatkowe obowiązki.

Czy na okoliczność podnoszenia przez pracownika kwalifikacji zawodowych spisuje się umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki?

Generalnie pracodawca powinien zawrzeć z pracownikiem podnoszącym swe kwalifikacje zawodowe umowę na piśmie określającą wzajemne prawa i obowiązki stron w celu umożliwienia sobie skorzystania z umiejętności, które doszkalający się pracownik nabędzie w ramach owego szkolenia, a które finansowane jest przez pracodawcę. Umowa ta zatem winna zobowiązywać pracownika do pracy przez określony czas u finansującego doszkolenie pracodawcy. Można zobowiązać pracownika do odpracowania przebytego doszkolenia przez maksymalnie 3 lata.

Jeśli natomiast pracodawca nie chce zobowiązywać pracownika do pozostania w zatrudnieniu po odbyciu przez niego szkolenia podnoszącego kwalifikacje zawodowe na koszt pracodawcy, wówczas nie jest konieczne zawieranie jakiejkolwiek umowy w tym zakresie.

W przypadku, kiedy pracownik odbywa doszkolenie w celu podniesienia swoich kwalifikacji zawodowych na koszt własny, wtedy nie ma podstaw do zawierania umowy o odpracowanie.

W jakich sytuacjach pracownik będzie musiał zwrócić pracodawcy koszt kursów czy szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe?

Istnieją sytuacje, w wyniku których pracownik będzie zobowiązany do zwrotu kosztów, które poniósł pracodawca w celu sfinansowania szkolenia lub kursu podnoszącego kwalifikacje pracownika i występują one, jeśli:

• pracownik nie weźmie udziału w opłaconym przez pracodawcę szkoleniu lub kursie podnoszącym jego kwalifikacje zawodowe lub przerwie je bez uzasadnionych przyczyn
• pracodawca rozwiąże umowę o pracę z winy pracownika w czasie odbywania kursu czy szkolenia lub po jego ukończeniu w terminie określonym w umowie nie dłuższym niż 3 lata
• pracownik rozwiąże z pracodawcą umowę o pracę za wypowiedzeniem w trakcie odbywania kursu lub szkolenia lub po jego zakończeniu w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy wskutek mobbingu
• pracownik rozwiąże z pracodawcą umowę o pracę bez wypowiedzenia w trakcie odbywania kursu lub szkolenia lub po jego zakończeniu w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata, nawet jeśli powołuje się na wyjątki od tej zasady, czyli mobbing lub szkodliwe warunki pracy, czy dopuszczenie się pracodawcy ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika mimo braku takowych przyczyn

Wysokość zwrotu kosztów, o którym mowa powyżej liczona jest proporcjonalnie do okresu zatrudniania w czasie ponoszenia kwalifikacji zawodowych lub do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia tych kwalifikacji.

Oczywistym jest, że umowa nie może nakładać na pracownika obowiązku zwrotu kosztów wobec pracodawcy, które de facto nie zostały przez niego poniesione.

Jakie są konsekwencje dla pracownika, który nie przepracuje dla pracodawcy pełnego okresu tzw. odpracowania po odbyciu kursu lub szkolenia podnoszącego kwalifikacje zawodowe np. z przyczyn zdrowotnych?

Z systematyki przepisów odnośnie konstrukcji stosunku pracy należy wnioskować, iż okres odpracowania co do zasady jest okresem zatrudnienia, a z tego wynika, że okres niewykonywania pracy spowodowany np.:

• chorobą
• urlopem macierzyńskim
• urlopem wychowawczym
• urlopem wypoczynkowym

jest również w to wliczany.

Dodatkowo kodeks pracy nie precyzuje jednoznacznie, czy np. pozostawanie na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą lub przebywanie na urlopie macierzyńskim w okresie odpracowania, którego długość nie może przekroczyć 3 lat, stanowić może podstawę domagania się zwrotu części kosztów szkolenia lub kursu przez finansującego je pracodawcę.

Należy zatem przyjąć, że pracodawca musi zaliczyć okres przebywania pracownika na urlopie bądź zwolnieniu lekarskim w okres odpracowania ustalony w umowie po sfinansowaniu pracownikowi szkolenia lub kursu podnoszącego jego kwalifikacje zawodowe. Tego okresu nie może zatem odliczyć od okresu odpracowania ani nie ma podstaw do dochodzenia w sądzie zwrotu poniesionych kosztów w tym zakresie.

Podsumowując, jeśli pracownik podejmie decyzję o odbyciu szkolenia lub kursu w celu podniesienia swych kwalifikacji zawodowych, pracodawca jest zobowiązany do udzielenia mu stosownego urlopu na czas zajęć obowiązkowych oraz na czas dojazdu do miejsca szkolenia. Dodatkowo pracodawca może sfinansować część lub całość kursu bądź szkolenia i w tym celu powinien spisać z pracownikiem stosowną umowę by móc w praktyce wykorzystać owe nowe lub polepszone kwalifikacje zawodowe pracownika. W umowie określa się obowiązki pracodawcy i tzw. okres odpracowania, który nie może być dłuższy niż 3 lata.