Fundusz pracy i jego przeznaczenie

Jednym z najważniejszych funduszy celowych, gdzie gromadzone są składki opłacane przez przedsiębiorców z tytułu wynagrodzenia, jest Fundusz Pracy (FP). Te środki są w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej i są przeznaczone między innymi na aktywizację osób bezrobotnych. Okazuje się jednak, że są też inne propozycje ich rozdysponowania.

 

Jakie są podstawy istnienia Funduszu Pracy?

 

Podstawę prawną do funkcjonowania Funduszu Pracy stanowi ustawa o promocji zatrudnienia i instrumentach rynku pracy. Na bazie jej uregulowań określono, iż środki w nim gromadzone pochodzą w większości z obowiązkowych składek pracodawców. Z kolei dysponentem zgromadzonych środków jest minister pracy i to od jego decyzji zależy na co zostaną wydatkowane.

Za fizyczne przekazanie środków finansowych na konto Funduszu Pracy odpowiada Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Pieniądze te otrzymuje on bowiem wraz ze składkami na ubezpieczenie społeczne od płatników składek.

 

Kto jest zobowiązany do opłacania składek na Fundusz Pracy?

 

Zgodnie z powołaną wyżej ustawą składki na Fundusz Pracy przekazują przedsiębiorcy i jednostki organizacyjne, jeżeli kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w przeliczeniu na okres jednego miesiąca są równe co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu. Składki te opłaca się od przychodów:

• pracowników, wynikających ze stosunku pracy i stosunku służbowego
• osób wykonujących pracę nakładczą
• osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (ewentualnie innej, do której stosuje się przepisy umowy zlecenia), z wyjątkiem osób pracujących na podstawie umów uaktywniających
• osób wykonujących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania
• osób pobierających stypendia sportowe
• osób pobierających świadczenia socjalne przysługujące na urlopie górniczym, świadczenia górnicze lub górniczy zasiłek socjalny
• żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy niespełniających warunków do nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej
• członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i kółek rolniczych
• innych osób podlegających ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym.

 

Ustawa precyzuje też listę osób, wobec których nie opłaca się składek na Fundusz Pracy. Są to:

• osoby duchowne
• osoby pobierające stałe zasiłki z opieki społecznej, świadczenia pielęgnacyjne, zasiłki opiekuńcze oraz dodatki do zasiłku rodzinnego
• osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników
• żołnierze niezawodowi w służbie czynnej i odbywający zastępczą służbę wojskową
• osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński
• osoby pobierające świadczenia szkoleniowe
• osoby świadczące pracę jako niania lub opiekujące się dzieckiem osobiście

 

Poza wyżej wymienionymi obowiązkowymi składkami, Fundusz Pracy może być jeszcze zasilany dotacjami z budżetu państwa, środkami z budżetu Unii Europejskiej, odsetkami od środków FP, spłatami rat i pożyczek z tego funduszu oraz innymi wpływami.

 

Kto jest zwolniony z opłacania składek na rzecz Funduszu Pracy?

 

Składka na Fundusz Pracy opłacana jest w całości przez pracodawcę. Zatem nie opłaca jej osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, która nie zatrudnia żadnego pracownika, ponieważ w myśl powołanej na wstępie ustawy nie jest ona pracodawcą. Ponadto, jeśli taka osoba zawiera umowę cywilno-prawną z osobą fizyczną (np. umowę zlecenie), to z tytułu tej umowy też nie odprowadza składek na FP.

 

Poza tym, pracodawca nie opłaca składek na FP za zatrudnionego pracownika, który wrócił do pracy z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub wychowawczego. Zwolnienie to obowiązuje przez okres 36 miesięcy od powrotu i jest przypisane do konkretnego dziecka. Zatem, jeśli pracownik czy pracownica ponownie skorzysta z tej formy urlopu z kolejnym dzieckiem, dostanie kolejny limit 36 miesięcy. Co ważne, jeśli pracownik łączy korzystanie z urlopu z wykonywaniem pracy na rzecz tego samego pracodawcy, wówczas powyższe zwolnienie nie obowiązuje.

 

Kolejne wyłączenia z obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy dotyczą takich przypadków jak:

 

• bezrobotni

Pracodawca nie opłaca składki na FP od zatrudnionej osoby bezrobotnej przez okres 12 miesięcy od chwili zatrudnienia, pod warunkiem wszakże, iż ta osoba była zarejestrowana jako bezrobotna przez okres co najmniej 30 dni oraz jest w wieku powyżej 50 lat.

Podobne zwolnienie na okres 12 miesięcy przysługuje wobec zatrudnienia bezrobotnego w wieku poniżej 30 lat, ale skierowanego przez urząd pracy.

 

• pracownicy w wieku 55 i 60 lat

Składek na FP nie opłaca się za pracowników, zleceniobiorców i inne osoby, które przekroczyły wiek 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn.

 

• osoby poniżej progu minimalnego wynagrodzenia

Z założenia nie odprowadza się składek na FP za osoby uzyskujące dochody poniżej poziomu minimalnego wynagrodzenia. Ważne jednak, by zbadać wszystkie źródła dochodów danej osoby, gdyż jeśli suma dochodów przekroczy poziom minimum, to każdy z jej pracodawców ma obowiązek odprowadzania składek na FP.

 

• niepełnosprawni

Dodatkowo nie mają obowiązku odprowadzania składek na FP przedsiębiorcy Polskiego Związku Głuchych i Polskiego Związku Niewidomych oraz Związku Ociemniałych Żołnierzy Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto ze zwolnienia tego korzysta Towarzystwo Opieki dla Niewidomych w Laskach oraz zakłady aktywności zawodowej. Zwolnienie to jednak dotyczy tylko zatrudnionych tam osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

 

Jaka jest wysokość składki na Fundusz Pracy i zasada jej opłacania?

 

Składkę na Fundusz Pracy opłaca się od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe bez żadnych ograniczeń. To znaczy, że w przypadku tej składki nie obowiązuje górny limit składek, jak w przypadku ubezpieczeń emerytalnych i rentowych.

 

Wysokość stopy procentowej to 2,3 % od podstawy wymiaru. Jest to pewna nowość w stosunku do roku poprzedniego, gdy wynosiła ona 2,45%. Tym niemniej nie można mówić o jej obniżce, gdyż obecnie jest ona obliczana wraz ze składką na rzecz Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych (SFWON), która wynosi 0,15%. Zatem globalnie obciążenie nadal wynosi 2,45%.

 

Zatem łączna składka w wysokości 2,45% jest obliczana i opłacana wraz z obowiązkowymi składkami na rzecz ZUS. Do tej składki należy jeszcze dodać kwotę w wysokości 0,1% podstawy na rzecz Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP).

 

Jakie jest przeznaczenie środków zgromadzonych na kontach Funduszu Pracy?

 

Ustawa o promocji zatrudnienia i instrumentach rynku pracy przedstawia dość szerokie spektrum celów, jakie można finansować zgromadzonymi środkami. Do najistotniejszych należą:

• koszty badań lekarskich, psychologicznych i specjalistycznych dla bezrobotnych skierowanych na takie badania
• koszty związane z organizowaniem partnerstwa lokalnego
• koszty zleconych przez ministra pracy badań, dotyczących rynku pracy, opracowań, prognoz, ekspertyz, itp.
• prowadzenie szkoleń pracowników powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy
• finansowanie części kosztów wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne i FP oraz odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych pracowników wojewódzkich urzędów pracy wykonujących zadania wynikające z realizacji projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
• koszty wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne pracowników powiatowych urzędów pracy
• koszty wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom, zatrudnionym na umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego
• koszty szkolenia oraz przejazdów członków rad rynku pracy
• koszty szkoleń pracowników, bezrobotnych oraz innych osób
• pożyczki na sfinansowanie kosztów szkolenia bezrobotnego
• koszty przejazdu i zakwaterowania pracownika skierowanego do pracy lub na staż przez urząd pracy
• refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy
• koszty składek na ubezpieczenie społeczne w formie refundacji dla pracodawcy, który zatrudnił bezrobotnego
• inne pozycje związane z aktywizacją bezrobotnych i świadczeniami aktywizacyjnymi

 

Jak widzimy, katalog możliwości finansowania przeróżnych potrzeb rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem bezrobotnych i służb obsługujących ten rynek, jest bardzo szeroki. Tym niemniej od roku 2019 Fundusz Pracy finansował będzie jeszcze jeden rodzaj kosztów. Otóż zgodnie z rządowymi projektami Fundusz Pracy będzie bazą do sfinansowania wchodzących w życie Pracowniczych Planów Kapitałowych. Środki na wpłatę powitalną oraz dopłaty roczne dla każdej z osób uczestniczących w tym programie, będą pochodziły z Funduszu Pracy. Zatem, to nie budżet państwa dołoży się do tego programu, ale pracodawcy, opłacający składki na Fundusz Pracy.