Związki zawodowe weryfikują swoją konkurencję

Od 1 stycznia 2019 roku organizacje związków zawodowych w Polsce mają prawo uzyskać informacje o liczebności swej konkurencji w danym zakładzie pracy. I mogą też zgłaszać swoje zastrzeżenia, podejrzewając zawyżenie liczby członków.

 

Jak przedstawia się sytuacja związków zawodowych w Polsce?

Ostatnie lata pokazują, że znaczenie związków zawodowych zaczyna spadać. Szczególnie widoczne jest to w przypadku ich liczebności, a tym samym realnego oddziaływania na pracodawcę. Poniższa tabela ukazuje jak zmieniał się na przestrzeni lat odsetek dorosłych Polaków należących do związków zawodowych:

Rok	Odsetek Polaków należący do związku zawodowego
1991	19
1994	14
1996	11
1999	11
2001	8
2003	8
2006	7
2008	6
2012	6
2014	6
2017	5

 

Jak widzimy coraz mniejsza liczba Polaków należy do związków zawodowych i ta tendencja jest stała. Gdy weźmiemy pod uwagę poszczególne branże, okaże się wówczas, że istnieją znaczne rozbieżności pomiędzy nimi. Największy odsetek ludzi należy do organizacji związkowych w branży oświata, nauka i ochrona zdrowia – aż 26, a następnie w branży administracja – 20 i przemysł – 11. Z kolei już w branży handlu ten odsetek wynosi tylko 3.

Podobnie duże zróżnicowanie występuje, gdy spojrzymy na wielkość zakładów pracy. W przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 50 pracowników odsetek związkowców stanowi 19, natomiast w małych przedsiębiorstwach już tylko 5.

 

Dlaczego związki zawodowe interesują się liczebnością swej konkurencji?

Z początkiem obecnego roku zmieniły się zasady odnośnie ustalania liczby członków i ich reprezentatywności. Ponadto dany związek może uzyskać od pracodawcy informacje o liczebności innego związku zawodowego działającego w tym samym zakładzie. To wszystko stanowi bardzo ważny element karty przetargowej wobec pracodawcy. Dla danej organizacji istotne jest poznanie jej rzeczywistej siły i reprezentatywności wobec właścicieli przedsiębiorstwa. Tylko sprawne i odpowiednio liczebne organizacje mają bowiem realny wpływ na podejmowanie decyzji, choćby związanych ze zmianami regulaminu pracy czy wykorzystywania środków z funduszu socjalnego.

Jakie terminy są istotne przy podawaniu liczebności związków zawodowych?

Zgodnie ze znowelizowanym art. 25 ustawy z 23 maja 1991 roku (Dz.U. z 2019 r. poz. 263) zakładowe organizacje związkowe mają obowiązek dwa razy w roku (do 10 stycznia – stan na 31 grudnia roku poprzedniego i do 10 lipca – stan na 30 czerwca) przedstawić pracodawcy informację o swojej liczebności. Z kolei pracodawca, na pisemny wniosek organizacji związkowej, musi te informacje udostępnić. Tym samym jedna organizacja związkowa pozyskuje informacje o sile i reprezentatywności innej organizacji.

Wykonywanie obowiązków informacyjnych ze strony pracodawcy napotyka już na pewne trudności. Powołana wyżej nowelizacja nie precyzuje bowiem, czy informacje o liczebności winny być już przekazane 10 stycznia 2019 roku na podstawie stanu na 31 grudnia 2018 roku, czy też dopiero od 10 lipca 2019 roku na podstawie stanu na 30 czerwca 2019 roku. Brak w tym względzie przepisów przejściowych.

Ponadto sama forma udostępnienia informacji przez pracodawcę też budzi zastrzeżenia. Przepisy mówią o udostępnieniu do wglądu informacji o stanie liczebnym, natomiast nie jest sprecyzowane czy można wykonywać choćby kopię takiego dokumentu.

Co w sytuacji, gdy są wątpliwości odnośnie przekazanych informacji o liczebności?

Nowelizacja zakłada, że pracodawca, bądź związek zawodowy, może zgłosić pisemne zastrzeżenia co do faktycznej liczebności innego związku zawodowego w ciągu 30 dni od przedstawienia informacji do pracodawcy. Organizacja, wobec której zgłoszono zastrzeżenie odnośnie liczby członków, musi wówczas wystąpić do sądu pracy z wnioskiem o ustalenie liczby członków na ostatni dzień danego półrocza. Gdy tego nie uczyni, traci uprawnienia organizacji zakładowej, do momentu spełnienia tego wymogu. Sąd ma z kolei 60 dni na wydanie orzeczenia.

Pierwsze tego typu zgłoszenia już miały miejsce, zostały zainicjowane przez konkurencyjne wobec siebie związki zawodowe. Plusem nowelizacji jest też to, iż przewiduje ona karę grzywny za podanie nieprawdziwych danych o liczebności. Do tej pory takiej sankcji nie było i podanie błędnej liczby członków niczym nie groziło.

Czy zawsze błędne dane są świadomym wprowadzeniem w błąd?

Może się oczywiście zdarzyć, że podana liczba członków może odbiegać od rzeczywistej z powodu błędów, czy też problemów z ich ustaleniem, wynikającym ze zmian proceduralnych systemu liczenia. Ponadto, wskutek wprowadzonej sankcji, świadomego zawyżania liczby członków powinno być znacznie mniej.

Jest jeszcze jeden problem proceduralny, dotyczący multizwiązkowców, czyli osób będących członkami kilku organizacji związkowych. Zgodnie z nowymi przepisami, można być członkiem tylko jednego związku związkowego, na podstawie złożonego oświadczenia o przynależności. Nie ma jednak niestety żadnych gwarancji, iż dana osoba nie złoży kilku takich oświadczeń, a przepisy nie precyzują jak tę ewentualność zweryfikować.