ZUS sam dokona potrącenia zaległych składek

Okazuje się, iż zgodnie z najnowszą nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych organ rentowy sam dokona potrącenia zaległości. Szczególnie boleśnie odczuć to mogą przedsiębiorcy będący już na emeryturze, gdyż Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie mógł pomniejszyć wypłacane świadczenie o kwoty nieopłaconych wcześniej składek. Na szczęście jednak nie będzie w tym zakresie zupełnej dowolności, a ograniczeniem będą też wyznaczone limity.

Jakie zatem zasady będą panować w odniesieniu do potrącania zaległych składek z obecnie wypłacanych świadczeń?

Otóż 18 września bieżącego roku wchodzi w życie pierwsza część zmian ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych na podstawie nowelizacji z dnia 24 czerwca bieżącego roku. Druga część zmian zacznie obowiązywać od dnia 1 stycznia 2022 roku i właśnie w tej części przedsiębiorcy mogą oczekiwać pewnych niespodzianek. Otóż ze świadczeń wypłacanych przez ZUS będą mogły być potrącane zaległości składkowe z czasów, gdy byli oni jeszcze płatnikami składek. Jest to nowość w systemie ubezpieczeniowym, która sprawić ma znaczne ułatwienie w odzyskiwaniu należności przez ZUS.

Zgodnie ze znowelizowanym art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r, poz. 423, w brzmieniu po 31 grudnia 2021 roku; zwanej dalej ustawą systemową) składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, nieopłacone w terminie, podlegają potrąceniu ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez ZUS lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej. Tymczasem obecnie tego rodzaju należności mogą być dochodzone przez ZUS jedynie w drodze egzekucji administracyjnej.

Modyfikacje w zakresie dochodzenia należności z tytułu nieopłaconych składek tak naprawdę objęły cały system emerytalny, gdyż odpowiednie zmiany zostały również naniesione do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Do tych przepisów dodano punkt zgodnie z którym ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie, po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, podlegają potrąceniu nieopłacone należności z tytułu składek.

Poza tym organ rentowy zyskał również uprawnienie do zmniejszenia wyrównania należnego za wsteczne przyznanie emerytury lub renty i potrącenia z niego zaległości składkowych.

Analogicznych modyfikacji dokonano również w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa.

Czy organ rentowy będzie mógł zatem w ogóle nie wypłacać należnych świadczeń, dokonując potrąceń na rzecz zaległości składowych?

Otóż urzędnicy organu rentowego nie będą mogli w ogóle nie wypłacić świadczenia, zaliczając je na poczet zadłużenia i to nawet wówczas, gdyby owo zadłużenie było bardzo wysokie. Przeszkodą w zajęciu całego świadczenia na poczet zaległości są bowiem art. 140 i 141 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291, w brzmieniu po 31 grudnia 2021 r.; zwana dalej ustawą emerytalną), gdzie określono granice potrąceń, które wynoszą:

• 60% świadczenia – przy potrącaniu należności alimentacyjnych
• 50% świadczenia – przy potrącaniu należności za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych
• 25% świadczenia – w pozostałych przypadkach

Zatem w przypadku zaległości składkowych zastosowanie będzie miało owo sformułowanie „w pozostałych przypadkach”, stąd też maksymalne potrącenie z tego tytułu wyniesie 25% wysokości świadczenia.

Ważnym jest też, iż ustawa emerytalna poza ograniczeniem procentowym wprowadza też ograniczenie kwotowe, gdzie określono wysokość renty i emerytury jaka jest wolna od potrąceń. Zatem świadczeniobiorca nie otrzyma mniej niż 660 zł przy potrącaniu większości należności (w tym należności z tytułu zaległych składek). Takie same zasady stosowane będą w odniesieniu do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego.

Czy urzędnicy organu rentowego będą mieli jeszcze jakieś inne ograniczenia w dochodzeniu swych należności i potrącaniu ich bezpośrednio z kwoty wypłacanych świadczeń?

Otóż ZUS nie będzie mógł odzyskać każdego zadłużenia z pominięciem postępowania egzekucyjnego. Przede wszystkim bowiem dłużnik musi mieć prawo do jakichś świadczeń. W tym miejscu warto zauważyć, iż nowelizacja wprowadza zasadę, iż prawo do świadczeń chorobowych (między innymi dla przedsiębiorców) zostanie wstrzymane, dopóki zaległość nie zostanie uregulowana. Tym samym w przypadku aktywnego przedsiębiorcy dokonanie potrącenia długu z zasiłku chorobowego nie będzie możliwe, bo dopóki nie ureguluje on zaległości, nie będzie miał prawa do owego świadczenia.

Inna sytuacja będzie miała miejsce wówczas, gdy przejdzie on już na emeryturę, której wypłata uzależniona jest od braku zadłużenia. Jeżeli zatem przedsiębiorca otrzyma emeryturę, wówczas może być ona zmniejszona o posiadane zadłużenie.

Jednak mamy też tutaj do czynienia z kolejnymi warunkami. Mianowicie należności składkowe nie mogą być przedawnione (co do zasady 5 lat), stąd też jeżeli nie zaszły przyczyny zawieszające lub przerywające bieg przedawnienia, może się okazać, iż ZUS i tak nie może potrącić sobie posiadanego długu z wypłacanego świadczenia.

Podsumowując, w myśl nowelizacji przepisów ustawy systemowej, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia przyszłego roku, organ rentowy zyska uprawnienia do potrącania z wypłacanych świadczeń kwot zaległości z tytułu składek bądź innych należnych opłat. To nowość, gdyż do tej pory zaległości składkowe mogły być ścigane wyłącznie w drodze egzekucji administracyjnej. Jednakże nie można w tym zakresie mówić o zupełnej dowolności, bowiem obowiązywać będą tutaj zarówno limity kwotowe, jak i procentowe, wyznaczające górne granice możliwych do zastosowania potrąceń. I to niezależnie od wielkości posiadanych przez płatnika zaległości z tytułu składek.