Otóż okazuje się, iż pracownicy znaleźli legalną furtkę na uzyskiwanie dodatkowej do wynagrodzenia kwoty pieniędzy. Wykorzystują w tym celu instytucję zwrotu środków z planu kapitałowego. Jest to co prawda sprzeczne z celem systemu pracowniczych planów kapitałowych, lecz całkowicie zgodne z obowiązującymi przepisami.
Jak wygląda mechanizm, z którego korzystają pracownicy w celu osiągania dodatkowego źródła pieniędzy?
Obowiązujące przepisy nie zabraniają wcześniejszych wypłat z pracowniczych planów kapitałowych (PPK), a wręcz wprost gwarantują prawo do wcześniejszej wypłaty. Mechanizm tej operacji wygląda następująco: osoba, która przystępuje do PPK i gromadzi w tym programie oszczędnościowym środki, po pewnym czasie zaczyna je wypłacać w taki sposób, iż uzyskuje:
- 100% wpłat finansowanych przez siebie
- 70% wpłat finansowanych przez pracodawcę
W efekcie pracownik otrzymuje więcej pieniędzy niż sam wpłacił mimo potrącenia 30% wpłaty pracodawcy.
Jaka jest skala zjawiska dokonywania przez pracowników wcześniejszych wypłat z PPK?
Mimo, że opisywana praktyka jest dość popularna i pracownicy chętnie z niej korzystają, jednakże trudno oszacować skalę tego zjawiska. Zauważalne jest natomiast, że sytuacja dotyczy nie tylko pracowników w gorszej sytuacji materialnej, ale z furtki tej korzystają także lepiej sytuowane osoby traktując to całkiem świadomie i instrumentalnie jako formę podwyżki, tym bardziej, że im wyższe wynagrodzenie, tym kwota, którą można pozyskać tego typu operacją, także jest wyższa. Przykładowo osoba otrzymująca wynagrodzenie 10.000 zł może rocznie zyskać dodatkowe 1.200 zł.
Jakie są zapisy ustawy o PPK, które mówią o możliwości wcześniejszej wypłaty środków?
Prawo do przystąpienia do PPK ma każda osoba zatrudniona, ponieważ program ten jest całkowicie dobrowolny. Jednocześnie wszyscy uczestnicy programu mają zagwarantowaną możliwość wypłaty zgromadzonych środków i mogą to uczynić w każdym czasie. Jest to możliwe nawet przed ukończeniem sześćdziesiątego roku życia i to bez jakichkolwiek dodatkowych warunków. Ustawodawca nie wprowadził zakazu wypłaty nawet 100% zgromadzonych środków z obawy przed ewentualnym zniechęceniem się ludzi do partycypacji w PPK. Oczywiście wcześniejsze wypłaty uszczuplają kwotę dodatkowego zabezpieczenia na starość, jednakowoż system ten jest nadal w pełni otwarty.
O możliwości wypłat z PPK, czyli o wycofaniu środków zgromadzonych w tym programie przed osiągnięciem przez uczestnika wieku 60 lat, na wniosek tegoż uczestnika, mówi art. 2 pkt 47 ustawy z 4 października 2018 roku (Dz. U. z 2020 r. poz. 1342). Ustawodawca nie wskazuje w ustawie żadnych dodatkowych warunków, które uczestnik musi spełnić, by móc wcześniej wycofać się z uczestnictwa w PPK.
Zasady dokonywania zwrotu winny być dookreślone w umowie o zarządzanie PPK, jaką zawiera podmiot zatrudniający z wybraną instytucją finansową. W praktyce jednak cała treść tejże umowy ogranicza się zazwyczaj do przytoczenia przepisów z ustawy, z uwagi na to, że ani podmiot zatrudniający ani instytucja finansowa, nie mają żadnych uprawnień do ograniczania prawa w stosunku do osoby zatrudnionej w zakresie zwrotu zgromadzonych środków.
Analogiczne zapisy są wymagane w umowie o prowadzenie PPK, która jest dokumentem wiążącym i stanowi postawę dobrowolnego uczestnictwa w programie.
Jakie elementy musi zawierać wniosek o zwrot środków zgromadzonych w programie PPK i jak przebiega sam zwrot?
Żadne przepisy nie ograniczają prawa do wycofania środków zgromadzonych w PPK, a uczestnik może składać wnioski o wypłatę czyniąc to cyklicznie i ciesząc się dodatkowym dochodem nawet co miesiąc. Zwrot dokonywany jest na wniosek składany instytucji finansowej w terminie zgodnie z zapisami jednego z trzech dokumentów:
- statutu funduszu inwestycyjnego
- statutu funduszu emerytalnego
- regulaminu ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego
Który to będzie dokument zależy od tego, jaka instytucja finansowa prowadzi PPK.
Ważne jest to, iż nie trzeba motywować składanego wniosku, a jego złożenie nie prowadzi do ustania uczestnictwa w programie. Osoba zatrudniona, która złożyła wniosek o zwrot środków, nadal będzie uczestnikiem PPK i podmiot zatrudniający nadal będzie odprowadzał comiesięczne wpłaty dotyczące tego pracownika. Jasnym jest, że i na te kolejne wpłaty pracownik może od razu składać wniosek o ich zwrot.
Jakie potrącenia są przy wycofaniu środków zgromadzonych w PPK?
Uczestnik wnioskujący o zwrot środków zgromadzonych na rachunku PPK nie otrzyma na wskazany rachunek bankowy kwoty w pełnym wymiarze, ponieważ zostaną potrącone następujące opłaty:
- podatek od zysków kapitałowych, czyli tzw. podatek Belki od kwoty wypracowanego przez środki zysku
- wszystkie państwowe dopłaty, czyli wplata powitalna i dopłaty roczne
- 30% środków z wpłat pracodawcy, lecz ta kwota zostanie dopisana do indywidualnego konta uczestnika w ZUS jako składka emerytalna
Wartym uwagi jest kwestia dotycząca zwracanych środków raz uzależniona od poczynionych inwestycji i stopy zwrotu oraz upływu czasu, ponieważ pracujące na zysk środki mogą w danym momencie wypłaty ulec wcześniejszemu pomnożeniu, jak i umniejszeniu.
Jakie są opinie ekspertów w sprawie ewentualnych wypłat środków zgromadzonych w programie PPK?
Oskar Sobolewski, ekspert Instytutu Emerytalnego i założyciel Debaty Emerytalnej uważa, że dowolność w postaci możliwości wypłat środków, które są gromadzone w programie PPK stanowi dodatkową zachętę do tego typu oszczędzania i pośredniego inwestowania. Oczywiście nie rekomenduje on likwidacji takowej możliwości, tym bardziej, że tylko 21% osób zaufało PPK. Widzi on natomiast spore zagrożenie w tym, że blisko 80% ogółu osób zatrudnionych nie zainteresowało się PPK. Ekspert uważa, że program PPK winien być szeroko reklamowany jako forma oszczędzania, z której można wypłacać środki na etapie ich akumulacji i przeznaczyć je np. na IKE, IKZE lub na inne nie emerytalne cele tak, by z czasem uczestnicy PPK zaufali tej formie i decydowali się na oszczędzanie swojego kapitału w ramach tego długofalowego programu. Oskar Sobolewski podkreśla ponadto, że jeśli ktoś dokona wypłaty części środków z PPK i przeznaczy tę kwotę na dowolny, prywatny cel, chociażby na wakacje, to wpłynie na wzrost jego zaufania do systemu, zatem warto przyłożyć się do jego promocji.
Podsumowując, spora rzesza osób, które są uczestnikami systemu pracowniczych planów kapitałowych decyduje się przed ukończeniem sześćdziesiątego roku życia na wypłatę lub nawet cykliczne wypłaty zgromadzonych w programie środków. Jest to całkowicie dozwolone i nie wymaga dodatkowych wyjaśnień. Kwoty są umniejszone o podatek i inne opłaty, które były wyszczególnione w artykule. Uczestnicy przeznaczają te środki na inne inwestycje emerytalne lub na dowolne cele prywatne. Stanowi to swoistą zachętę do uczestnictwa w programie PPK.
Ekspert Łukasz swoje wieloletnie doświadczenie na rynku pracy postanowił przekazać także na naszym blogu. Jego artykuły dotyczą aktualnych zmian gospodarczych a także tych na rynku pracy. Z chęcia udzieli porad pracodawcą, którzy prężnie rozwijają swoje firmy.