Przepisy polskiego prawa przewidują kilka sytuacji, gdy wypłata wynagrodzenia może być dokonywana innym osobom, aniżeli bezpośrednio pracownikowi. Poza tym zatrudniony ma również prawo do tego, by ustanowić pełnomocnika do odbioru jego wynagrodzenia.
Jak zatem na gruncie polskiego prawa wygląda sprawa wypłaty wynagrodzenia pracownikowi?
Co do zasady wynagrodzenie jest jednym z elementarnych składników umowy o pracę, a samo świadczenie pracy nie może się odbywać w formie nieodpłatnej. Najczęściej wynagrodzenie za pracę wypłacane jest z dołu, czyli po wykonaniu pracy.
Nie ma jednak żadnych przeszkód prawnych do tego, by strony ustaliły, iż wynagrodzenie będzie płatne z góry, o czym mówi chociażby Sąd Najwyższy w swym wyroku z dnia 4 sierpnia 1999 roku (sygn. akt I PKN 191/99).
Tak samo zresztą też, ustawodawca pozostawił pracodawcy dowolność w określaniu częstotliwości wypłaty wynagrodzenia, przy czym nie może być to rzadziej niż raz w miesiącu. Wyłączone z tego zapisu są świadczenia o charakterze okresowym, jak chociażby premia kwartalna.
Wcześniejsze wypłacenie wynagrodzenia za przyszły okres rozliczeniowy nie może być traktowane jako zaliczka, gdyż jest to ewidentnie nadpłata.
Należy również pamiętać i o tym, iż pracodawca ma bezwzględny obowiązek wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za pracę w umówionej wysokości oraz to wynagrodzenie, które przysługuje pracownikowi z mocy prawa, jak chociażby:
- za pracę świadczoną w porze nocnej
- za pracę w warunkach szczególnych
- za pracę w godzinach nadliczbowych
- za wszelkiego rodzaju odprawy, nagrody jubileuszowe czy też inne świadczenia związane z pracą
Poza powyższym istotnym jest również i to, że zgodnie z art. 86 par. 2 kodeksu pracy (KP) wynagrodzenie musi być bezwzględnie wypłacone w pieniądzu, nadto właśnie pieniężną formę wypłaty przewidują również regulacje międzynarodowego publicznego prawa pracy. W tym kontekście konwencja nr 95 MOP z dnia 1 lipca 1949 roku dotycząca ochrony płacy wyraźnie określa, iż pracodawca nie może wypłacać wynagrodzenia w naturze, czyli chociażby towarze, produktach żywnościowych, bonach, kuponach, akcjach, obligacjach i temu podobnych dokumentach.
A jak wypłata wynagrodzenia przebiega obecnie w Polsce?
Otóż w Polsce od 1 stycznia 2019 roku podstawowym sposobem wypłaty wynagrodzenia jest forma bezgotówkowa. Jednakże pracownik, który nie przekaże pracodawcy informacji o numerze swego rachunku płatniczego (jak i również nie złoży stosownego oświadczenia o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych), w ostateczności otrzyma wynagrodzenie w formie gotówkowej.
W tym kontekście ważnym jest również, iż właśnie od 1 stycznia 2019 roku wypłata wynagrodzenia może być dokonywana wyłącznie w dwóch formach, mianowicie:
- w formie bezgotówkowej, przelewem na konto bankowe
- w postaci wynagrodzenia do rąk własnych pracownika
Tym samym inne formy wypłaty należności ze stosunku pracy są prawnie niedopuszczalne. Zatem zawarte w regulaminie pracy lub też nawet w umowie o pracę inne postanowienia nie wywołują skutków prawnych.
Czy zatem istnieją jakieś wyjątki od przedstawionych powyżej reguł odnoszących się do wypłaty wynagrodzenia?
Generalnie istnieją wyjątki od opisanych wyżej reguł, wynikające z przepisów szczególnych. Ograniczenia takowe wprowadzane są bowiem przez kodeks rodzinny i opiekuńczy (KRO), dotycząc takich sytuacji, jak:
- w zgodzie z art. 28 KRO, jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, wówczas sąd może nakazać, by wynagrodzenie za pracę lub inne należności były w całości lub część wypłacane do rak drugiego małżonka; ważnym jest jednak, iż orzeczenia sądu w tym kontekście zachowują swą moc również po ustaniu wspólnego pożycia małżonków
- w zgodzie z art. 29 KRO, jeżeli mamy do czynienia z przemijającą przeszkodą, dotyczącą jednego ze współmałżonków pozostających we wspólnym pożyciu, wówczas drugi z małżonków może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności, chyba, że sprzeciwia się temu małżonek, którego przeszkoda dotyczy; w tym kontekście drugi małżonek może odebrać wynagrodzenie, jeżeli pracownik uprzednio nie złożył oświadczenia o zakazie wypłaty; brak takiego zakazu wskazuje, iż w razie przemijającej przeszkody pracownika (przykładowo: obłożna choroba, pobyt w szpitalu, pobyt za granicą) drugi małżonek może skutecznie żądać wypłaty jemu wynagrodzenia za pracę małżonka
Co jeszcze byłoby istotne w kontekście wypłaty wynagrodzenia osobom innym niż sam pracownik?
Otóż przepisy prawa pracy nie regulują kwestii, czy można wypłacić wynagrodzenie osobie upoważnionej przez pracownika do takiej czynności. Stąd też należy w tym zakresie odwołać się do zapisów zawartych w stosownych regulacjach kodeksu cywilnego.
W tym zakresie w art. 96 kodeksu cywilnego postanowiono, iż umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (mamy wówczas do czynienia z przedstawicielem ustawowym) bądź też oświadczeniu reprezentowanego. W tym aspekcie kodeksy cywilny wyróżnia 3 rodzaje pełnomocnictwa, mianowicie:
- pełnomocnictwo szczególne – upoważnia do dokonania konkretnej czynności prawnej (chociażby przykładowo do odbioru wynagrodzenia)
- pełnomocnictwo ogólne – upoważnia do dokonywania czynności zwykłego zarządu
- pełnomocnictwo rodzajowe – upoważnia do dokonywania czynności prawnych określonego typu
Zatem w myśl powyższych rozważań, nie ulega wątpliwości, iż pracownik może upoważnić każdą osobę trzecią (zatem nawet innego pracownika) do odbioru jego wynagrodzenia. Co do zasady takie pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie, jednakże już dla celów dowodowych powinna być zachowana forma pisemna. Gdyby bowiem pracodawca miał wątpliwości odnośnie faktu udzielenia takowego pełnomocnictwa, zażądać może jego potwierdzenia.
Podsumowując, generalnie wynagrodzenie stanowi jeden z elementarnych składników umowy o pracę, a praca nie może być wykonywana nieodpłatnie. Pracodawca ma bezwzględny obowiązek wypłacić pracownikowi wynagrodzenie w umówionej wysokości wraz z obowiązkowymi składnikami dodatkowymi, wynikającymi z przepisów. Samo wynagrodzenie powinno być wypłacone w pieniądzu, w formie bezgotówkowej lub gotówkowej. Jednak nie tylko pracownik może być odbiorcą owej wypłaty, gdyż w ściśle określonych, wyjątkowych sytuacjach, wypłata może się odbywać na konto innej osoby.
Ekspert Łukasz swoje wieloletnie doświadczenie na rynku pracy postanowił przekazać także na naszym blogu. Jego artykuły dotyczą aktualnych zmian gospodarczych a także tych na rynku pracy. Z chęcia udzieli porad pracodawcą, którzy prężnie rozwijają swoje firmy.