Już niedługo okazać się może, iż będzie coraz trudniej w Polsce o przyciągnięcie specjalistów pochodzących z Ukrainy. W tym kontekście bowiem, z dniem 1 czerwca 2025 roku Ukraińcy ze statutem UKR stracili prawo do ubiegania się o Niebieską Kartę UE w Polsce. W tym kontekście mamy do czynienia z dość poważnym błędem legislacyjnym, który ma zostać naprawiony w ciągu kilku miesięcy, co jest niebywale ważne, bowiem 30 września bieżącego roku wygasa ochrona czasowa, ustanowiona przez ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy.
O czym zatem warto wiedzieć w kontekście trudniejszego przyciągania do Polski specjalistów pochodzących z Ukrainy?
Ustawa z 24 kwietnia 2025 roku o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2025 r. poz. 619, zwana dalej ustawą o cudzoziemcach), zamiast ułatwień, wprowadziła niestety istotne komplikacje, a już zwłaszcza w odniesieniu do pracowników z Ukrainy. Niestety wszystko przez to, iż zmodyfikowano listę sytuacji, które mogą być przyczyną odmowy wszczęcia postępowania w sprawie o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (tak zwana Niebieska Karta UE).
Jak podkreśla adwokat Karolina Schiffter, partner w kancelarii PCS, art. 131 ustawy o cudzoziemcach wyłącza stosowanie ogólnej podstawy odmowy wszczęcia postępowania z art. 99 ust. 1 pkt 4 tejże ustawy, a jednocześnie w art. 131 pkt 8 dodano nową podstawę odmowy i obejmuje ona cudzoziemców, którzy w dniu złożenia wniosku przebywali w Polsce na podstawie zgody na pobyt tolerowany lub zgodę na pobyt ze względów humanitarnych albo w związku z udzieleniem im azylu lub ochrony czasowej.
Wskutek takiego właśnie brzmienia nowych przepisów, z jednej strony możliwość uzyskania Niebieskiej Karty UE zyskali cudzoziemcy, którym nadano w Polsce status uchodźcy lub objęto ich ochroną uzupełniającą, ale z drugiej strony niestety stracili ją Ukraińcy, objęci do tej pory ochroną czasową w naszym kraju.
W powyższym aspekcie bowiem, dotychczasowa ustawa z 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (zwana dalej specustawą ukraińską), zgodnie z art. 99 ust. 1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach wyłączała stosowanie ogólnej podstawy odmowy wszczęcia postępowania, co umożliwiało obywatelom Ukrainy ubieganie się chociażby o Niebieską Kartę UE. Niestety nowelizacja nie wprowadza zmian do specustawy ukraińskiej, co sprawia, iż art. 131 pkt 8 będzie miał zastosowanie również do Ukraińców objętych ochroną czasową.
Jak zatem dostrzega Michał Wysłocki, menedżer Zespołu Immigration Ernst & Young Polska, ekspert Związku Liderów Sektora Usług Biznesowych ABSL, jest to niestety wynik ewidentnego niedopatrzenia ustawodawcy, który przy okazji zmiany ustawy o cudzoziemcach powinien zmienić również specustawę ukraińską. Stąd też należy spodziewać się kolejnej nowelizacji, która dokona spójności przepisów i przywróci obywatelom Ukrainy, korzystającym z ochrony czasowej, możliwość ubiegania się o Niebieską Kartę UE.
Tutaj należy bowiem pamiętać, iż Niebieska Karta UE ma służyć wyłącznie do legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców, mających wysokie kwalifikacje, z którymi zawarto umowy na odpowiednio długi czas i którym zapewniono odpowiednio wysokie wynagrodzenie. Tym samym dotyczy to stosunkowo wąskiego grona osób, choć szczególnie pożądanego na polskim rynku pracy.
Jakie zatem możliwe są dalsze scenariusze odnośnie do powstałego problemu?
Przedstawiciele Urzędu do Spraw Cudzoziemców przyznają, iż wprowadzając nowy przepis, mianowicie art. 131 pkt 8 w ustawie o cudzoziemcach, nie dokonano jednocześnie odpowiedniego rozszerzenia dla niego odesłania zawartego w art. 42 ust. 13 specustawy ukraińskiej i to powinno w najbliższym czasie zostać naprawione.
Jak bowiem podkreśla Jakub Dudziak, rzecznik prasowy Urzędu do Spraw Cudzoziemców, obecnie procedowany jest projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw, który został już przyjęty przez Komitet do spraw Europejskich. Ów projekt w art. 7 pkt 1 przewiduje zmianę brzmienia art. 42 ust. 13 specustawy ukraińskiej i zawarte w nim odesłanie zostanie rozszerzone o art. 131 pkt 8 nowej ustawy o cudzoziemcach. Projekt ten w najbliższym czasie zostanie skierowany do rozpatrzenia przez Stały Komitet Rady Ministrów, a zatem w praktyce upłynie jeszcze kilka miesięcy, zanim nowe przepisy będą miały szansę wejść w życie.
Tym samym obecnie obowiązujący stan prawny oznacza problemy dotyczące pracujących w Polsce Ukraińców z wysokimi kwalifikacjami. Jak dostrzega Michał Wysłocki, najbezpieczniejsze w tym aspekcie są osoby, które złożyły wniosek o Niebieską Kartę UE do końca maja bieżącego roku, bowiem tylko wtedy cudzoziemiec korzystający z ochrony czasowej może mieć pewność, że jego sprawa zostanie rozpoznana na starych zasadach. Tutaj bowiem ewentualna odmowa wszczęcia postępowania w sprawie Niebieskiej Karty UE po 1 czerwca bieżącego roku nie zdelegalizuje pobytu i pracy obywatela Ukrainy w Polsce. Ochrona czasowa tych osób obowiązuje do 30 września bieżącego roku i ma być przedłużona do 4 marca 2026 roku.
Warto jednocześnie pamiętać, iż w obywatele Ukrainy korzystający z ochrony czasowej mogą nadal ubiegać się o zwykłe zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, które może zalegalizować ich pobyt w Polsce na kolejne 3 lata, tak samo zresztą, jak i właśnie owa Niebieska Karta UE.
Tym samym w praktyce polskie przedsiębiorstwa raczej nie powinny odczuć negatywnych skutków tej sytuacji i nie powinny stracić pracowników. Jak jednak dostrzega Karolina Schiffter może tak się stać po wygaśnięciu przepisów specustawy ukraińskiej, która obecnie daje możliwość zatrudniania obywateli Ukrainy w drodze powiadomienia czy stwarza ułatwienia w tym zakresie. Wówczas bowiem powróci przyjmowanie do pracy w drodze oświadczenia, co oznacza, że obywatele Ukrainy nie będą już mieli tak łatwego dostępu do polskiego rynku pracy, a ich zatrudnianie stanie się trudniejsze, gdyż nie będą mogli korzystać z ułatwień, które daje Niebieska Karta UE i to może oznaczać szkodę dla pracodawców.
Jednocześnie negatywne konsekwencje mogą być odczuwalne już teraz dla cudzoziemców, dla których Niebieska Karta UE jest pożądanym przez nich dokumentem, a do tego dającym więcej przywilejów od 1 czerwca bieżącego roku niż wcześniej. Tutaj bowiem należy podkreślić, iż wraz z początkiem czerwca podstawą wydania Niebieskiej Karty UE może być umowa o pracę lub umowa cywilnoprawna, zawarta na co najmniej 6 miesięcy, a nie rok, jak było to wcześniej. Ponadto taki dokument pozwala na zmianę pracodawcy lub warunków zatrudnienia bez konieczności zmieniania otrzymanej decyzji w tej sprawie i to od razu, a nie jak wcześniej dopiero po 2 latach pobytu w Polsce. W tym przypadku wystarczy bowiem obecnie jedynie powiadomienie właściwego wojewody.
Ponadto Niebieska Karta UE zapewnia również możliwość przemieszczania się na terenie całej Unii Europejskiej, co oznacza przywileje dla członków rodziny jej posiadacza, którzy mogą uzyskać dostęp do polskiego rynku pracy bez zezwolenia na pracę.
Zdaniem Michała Wysłockiego, już w najbliższych dniach Urząd do Spraw Cudzoziemców powinien przekazać wojewodom wytyczne jak powinni postępować w tej sytuacji. W przeszłości bowiem, w podobnych sytuacjach związanych z niewłaściwym ustawodawstwem zdarzało się, że wojewodowie otrzymywali instrukcję, aby wstrzymać wydawanie odmów wszczęcia postępowania do czasu nowelizacji przepisów, która może zadziałać wstecz i naprawić tę jakże niepotrzebną sytuację.
Podsumowując, wskutek błędów popełnionych przez ustawodawcę mamy do czynienia z pewną luką w przepisach, która w przeciągu kilku miesięcy powinna zostać naprawiona. Okazuje się bowiem, iż od 1 czerwca bieżącego roku przyciąganie do Polski specjalistów pochodzących z Ukrainy niestety będzie trudniejsze. Z tym dniem bowiem Ukraińcy ze statusem UKR stracili prawo do ubiegania się o Niebieską Kartę UE w Polsce, a jest to o tyle istotne, iż 30 września bieżącego roku wygasa również ochrona czasowa, ustanowiona dla nich przez specustawę ukraińską. Należy zatem mieć nadzieję, iż przepisy w tym względzie zostaną jak najszybciej naprawione i nie będzie to ze szkodą dla polskiego rynku pracy, który bardzo potrzebuje wysokiej klasy specjalistów, a w tym również imigrantów pochodzących z Ukrainy.
Ekspert Łukasz swoje wieloletnie doświadczenie na rynku pracy postanowił przekazać także na naszym blogu. Jego artykuły dotyczą aktualnych zmian gospodarczych a także tych na rynku pracy. Z chęcia udzieli porad pracodawcą, którzy prężnie rozwijają swoje firmy.