Praca zdalna czy to w formie telepracy, jak i obecnie na podstawie specustawy, na stałe wpisała się w polski krajobraz rynku pracy. Jednakże w dobie zagrożenia epidemicznego i działań zapobiegawczych stosowanych przez różnych pracodawców istotną pozostaje kwestia czy pracodawca może ograniczyć pracownikowi wykonującemu pracę zdalnie wstępu do zakładu pracy.
Co można powiedzieć o miejscu pracy pracownika na bazie przepisów obecnie obowiązujących?
Miejscem pracy pracownika jest generalnie zakład pracy. I może to być sama siedziba przedsiębiorstwa, jak i też jego oddział, filia, przedstawicielstwo bądź jakakolwiek inna stacjonarna jednostka organizacyjna będąca w dyspozycji pracodawcy.
Jednak nie w każdym przypadku istnieje uzasadnienie i konieczność, by praca wykonywana była na terenie zakładu pracy. Albowiem praca niewymagająca stosowania skomplikowanych linii technologicznych, maszyn czy też urządzeń, realizowana w biurowych warunkach środowiska pracy z wykorzystaniem komputera podłączonego do Internetu, może być realizowana z bardzo dobrym skutkiem z miejsca zamieszkania pracownika.
Jakie są zatem prawne możliwości wykonywania pracy poza zakładem pracy?
Generalnie mamy obecnie do czynienia z dwoma możliwościami świadczenia pracy w układzie zdalnym, czyli poza zakładem pracy. Mianowicie:
- Telepraca – istniejąca już od lat w kodeksie pracy; jest to praca wykonywana regularnie poza zakładem pracy z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną;
- Praca zdalna – wprowadzona na bazie przepisów specustawy z dnia 2 marca 2020 roku; polega na tym, iż w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę poza miejscem jej stałego wykonywania
W tym drugim przypadku należy zatem stwierdzić, iż warunkiem umożliwiającym powierzenie pracy zdalnej i tym samym legalne jej wykonywanie jest obecnie przeciwdziałanie COVID-19. Zatem nie ma obecnie możliwości legalnego powierzenia wykonywania pracy w formie zdalnej, gdy nie wiąże się to z celem, jakim jest przeciwdziałanie COVID-19.
Na marginesie należy tez dodać, iż trwają obecnie prace nad wprowadzeniem pracy zdalnej jako jednej z możliwości świadczenia pracy na stałe do kodeksu pracy, niezależnie od zagrożeń wynikających z COVID-19. Przewiduje się, iż nowe przepisy mogą wejść w życie w I kwartale 2021 roku.
Jak zatem obecne przepisy o wykonywaniu pracy poza zakładem pracy odnoszą się do możliwości korzystania z infrastruktury tegoż zakładu pracy?
Otóż bez względu na to, czy pracownik wykonuje pracę poza zakładem pracy na podstawie widniejących w kodeksie pracy zapisów o telepracy, czy też na podstawie wprowadzonych specustawą przepisów o pracy zdalnej, cały czas jest on jednak pracownikiem danego przedsiębiorstwa, ze wszystkimi tego konsekwencjami. W tym kontekście należy zatem rozważyć fakt, czy w okresie epidemii taki pracownik ma prawo korzystać w pełni z infrastruktury zakładu pracy i przebywać na jego terenie.
Otóż w przypadku telepracy kodeks pracy jasno wskazuje, iż taki pracownik nie może być w jakikolwiek sposób dyskryminowany z powodu podjęcia pracy w formie telepracy, jak i odmowy jej podjęcia. Ponadto obowiązkiem pracodawcy jest umożliwienie takiemu pracownikowi (na zasadach przyjętych dla ogółu pracowników) kontaktowania się z innymi pracownikami oraz korzystania z pomieszczeń i urządzeń pracodawcy, zakładowych obiektów socjalnych i prowadzonej działalności socjalnej. I powyższe zasady zostały podtrzymane w czasie epidemii COVID-19.
Tym samym należy założyć, iż telepracownicy również w czasie epidemii mają prawo, na wcześniej ustalonych zasadach, przebywać na terenie zakładu pracy. W tym kontekście należy też pamiętać, iż telepraca nie oznacza jedynie możliwości wykonywania pracy spoza zakładu pracy.
Inaczej ta sytuacja prezentuje się w przypadku pracowników zdalnych, wykonujących swe obowiązki na podstawie specustawy z dnia 2 marca 2020 roku. Przepisy bowiem nie mówią nic o prawie do przebywania na terenie zakładu pracy w okresie powierzenia wykonywania pracy w formie zdalnej. Tym samym wizyty w zakładzie pracy w czasie obowiązywania polecenia wykonywania pracy zdalnej byłyby sprzeczne z celem jej powierzenia, a zatem przeciwdziałaniem COVID-19.
Stąd też uzasadnionym będzie stwierdzenie, iż pracodawca, uwzględniając powyższy cel, może wprowadzić ograniczenie w postaci zakazu wstępu do zakładu pracy w okresie, w którym zatrudnieni zobowiązani są do wykonywania pracy w formie zdalnej. Zatrudniający może też zastrzec, iż wizyty pracowników zdalnych na terenie zakładu pracy możliwe będą wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach, po wcześniejszym uzgodnieniu z przełożonym. I taka wizyta nie musi oczywiście wiązać się z odwołaniem polecenia wykonywania pracy w formie zdalnej.
Podsumowując, pracodawca chcąc ograniczyć bądź wręcz zakazać wstępu na teren zakładu pracy pracownikom wykonującym pracę w formie zdalnej ma taką możliwość, jeśli jednak owa praca jest świadczona na bazie przepisów wynikających ze specustawy z dnia 2 marca 2020 roku. Jeżeli jednak jest ona świadczona na podstawie przepisów o telepracy znajdujących się w kodeksie pracy, wówczas takiej możliwości nie ma. I to niezależnie od faktu zagrożenia epidemicznego.
Ekspert Łukasz swoje wieloletnie doświadczenie na rynku pracy postanowił przekazać także na naszym blogu. Jego artykuły dotyczą aktualnych zmian gospodarczych a także tych na rynku pracy. Z chęcia udzieli porad pracodawcą, którzy prężnie rozwijają swoje firmy.