Już od 1 stycznia 2025 roku osoby uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym małżonku składać mogą wnioski o łączenie jej pobierania z własną emeryturą czy też rentą. Tutaj bez złożenia odpowiedniego wniosku osoby takie nie mogą jednak liczyć na otrzymanie renty wdowiej.
O czym zatem warto wiedzieć w kontekście tak zwanej renty wdowiej?
Do końca 2024 roku nie można było uzyskiwać renty rodzinnej po zmarłym mężu lub żonie oraz równocześnie własnej emerytury czy też renty. W takiej sytuacji bowiem osoba owdowiała musiała wybrać jedno świadczenie. Jednocześnie od 1 lipca 2025 roku osoba taka będzie mogła łączyć w odpowiednich proporcjach oba świadczenia, właśnie w postaci renty wdowiej. Wdowa czy też wdowiec otrzymywać może jedno świadczenie w pełnej wysokości, a drugie w części, najpierw wysokości 15,0%, a od 1 stycznia 2027 roku w wysokości 25,0%.
Wnioski w tym zakresie składać można od 1 stycznia 2025 roku. Jak podkreśla Wojciech Dąbrówka, rzecznik prasowy ZUS, obecnie wypłacanych jest ok. 1,15 mln rent rodzinnych, z czego 580 tys. to osoby, które są uprawnione do renty rodzinnej i własnego świadczenia w ZUS. Szacunki te nie uwzględniają jednak osób, które obecnie pobierają świadczenie emerytalne i nigdy nie składały wniosku o rentę rodzinną po zmarłym małżonku.
Generalnie, by uzyskiwać wypłaty w zbiegu świadczeń, wdowa czy też wdowiec musi spełnić łącznie kilka przesłanek, mianowicie:
- posiadać prawo do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, a w tym również do renty rolniczej, wojskowej, policyjnej, inwalidzkiej czy też wypadkowej oraz mieć prawo do własnego świadczenia, czyli emerytury, zasiłku przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego czy też renty z tytułu niezdolności do pracy
- ukończyć wiek emerytalny, a zatem 60 lat w przypadku wdowy oraz 65 lat w przypadku wdowca
- pozostawać we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci współmałżonka
- posiadać ustalone prawo do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku najwcześniej w wieku 55 lat w przypadku wdowy bądź 60 lat w przypadku wdowca
- nie wejść w kolejny związek małżeński po śmierci męża lub żony, na którą otrzymuje rentę rodzinną; wówczas bowiem prawo do renty wdowiej ustaje w dniu poprzedzającym dzień, w którym uprawniony zdecydował się zawrzeć nowy związek małżeński
- zgłosić wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną na druku ERWD
Zatem osoba, która spełni powyższe kryteria, będzie mogła pobierać od 1 lipca 2025 roku zsumowane należności w dwóch opcjach, mianowicie:
- 100,0% renty rodzinnej oraz jednocześnie 15,0% własnego świadczenia (25,0% od 1 stycznia 2027 roku) albo
- 15,0% renty rodzinnej (25,0% od 1 stycznia 2027 roku) oraz 100,0% własnego świadczenia
W powyższym kontekście decyzję podjąć musi osoba uprawniona, wskazując wybraną opcję we wniosku bądź też pozostawiając dokonanie wyliczenia organowi rentowemu i zaznaczając, by organ wskazał korzystniejszy wariant.
Bardzo ważnym jest, by zsumowane świadczenia nie przekroczyły trzykrotności najniższej emerytury, czyli w realiach II połowy 2025 roku kwoty 5.705,13 zł, a gdy ten limit zostanie naruszony, wówczas świadczenia zostaną pomniejszone o kwotę przekroczenia.
Jednocześnie podkreślić należy, iż każdy organ rentowy będzie wypłacać tę część renty wdowiej, za którą odpowiada, a w razie wystąpienia szczególnych kumulacji wskazanych świadczeń, jak chociażby potrójnych zbiegów, proporcje ich łączenia zostaną ustalone inaczej. Przykładowo, gdy zainteresowany będzie miał prawo do renty rodzinnej oraz jednocześnie do własnego świadczenia i okresowej emerytury kapitałowej, wówczas ta ostatnia podzieli losy własnego świadczenia.
O czym jeszcze warto pamiętać w kontekście renty wdowiej?
Otóż istotnym jest, iż odrębne reguły dotyczyć będą zbiegu prawa do renty rodzinnej oraz równocześnie do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy bądź też chorobą zawodową. Tutaj bowiem uprawniony, będący w opisanej powyżej sytuacji, będzie mógł we wniosku ERWD desygnować jedną z opcji, mianowicie:
- 100,0% renty rodzinnej, 15,0% emerytury i 50,0% renty wypadkowej/inwalidzkiej albo
- 100,0% emerytury, 15,0% renty rodzinnej i 50,0% renty wypadkowej/inwalidzkiej albo
- 100,0% renty wypadkowej/inwalidzkiej, 15,0% renty rodzinnej i 50,0% emerytury
Podkreślić należy ponadto, iż organ rentowy sam z urzędu nie ustali prawa do renty wdowiej, a zainteresowany takim świadczeniem musi sam złożyć, w postaci papierowej czy też elektronicznej, wniosek o ustalenie świadczenia w zbiegu z rentą rodzinną na druku ERWD, począwszy od 1 stycznia 2025 roku.
W powyższym kontekście odpowiednie wnioski znaleźć można na stronie www.zus.pl, we wszystkich oddziałach ZUS oraz na platformie PUZ-ZUS. Jeżeli osoba składająca wniosek spełni wszystkie warunki do nabycia renty wdowiej, a wniosek złoży w I połowie 2025 roku, wówczas skumulowane świadczenie zacznie pobierać najwcześniej od 1 lipca 2025 roku. Jeżeli natomiast osoba taka przekaże wniosek w I półroczu 2025 roku, lecz nie sprosta wymogom, bądź też wniosek złoży później, wówczas połączone wypłaty otrzymywać będzie od momentu spełnienia kryteriów, lecz nie wcześniej niż od miesiąca złożenia wniosku.
Niestety w tym aspekcie przepisy odnośnie do renty wdowiej są trudne oraz skomplikowane i zawierają wiele pułapek. Przykładowo bowiem, prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu lub żonie trzeba nabyć nie wcześniej niż w wieku 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn. Jednocześnie I półrocze 2025 roku jest okresem, gdy można uporządkować wiele uprawnień, jak chociażby wystąpić o rentę rodzinną, gdy wcześniej tego nie uczyniono. By z kolei pomóc osobom w przebiciu się przez gąszcz nowych regulacji, przedstawiciele organu rentowego opracowali ankietę dostępną na stronie internetowej ZUS, gdzie seniorzy, odpowiadając na kilka ważnych kwestii, mogą sprawdzić, czy będą mogli pobierać połączone świadczenia.
O czym jeszcze warto wiedzieć w kontekście renty wdowiej?
Jak zauważa Andrzej Radzisław, radca prawny w Kancelarii Goźlińska, Petryk i Wspólnicy, istotnym jest, by osoba spełniająca potencjalnie wszystkie kryteria do nabycia renty wdowiej zastanowiła się, nim z owego przywileju skorzysta, bowiem w dalszej perspektywie może na tym sporo stracić. Wynika tak przede wszystkim z tego, iż ustawodawca określił maksymalną wysokość połączonych świadczeń na poziomie trzykrotności najniższej emerytury, a to oznacza, iż dodatku nie otrzyma osoba, pobierająca świadczenie przekraczające już ten pułap. Tym samym wdowa czy też wdowiec, pobierający wysoką rentę rodzinną po zmarłym małżonku w granicy wskazanego limitu górnego, o własną emeryturę powinien wystąpić jak najpóźniej. Jeśli bowiem tak uczyni, to środki zgromadzone co roku na jego koncie emerytalnym będą ciągle waloryzowane, bowiem wysokość emerytury zależy od wysokości zgromadzonych na koncie pieniędzy oraz prognozowanej długości życia. A zatem z każdym rokiem środków będzie coraz więcej, a hipotetyczna długość życia ulega skróceniu. Tym samym osoba rezygnująca z renty wdowiej może uzyskać alternatywę, iż w przyszłości jego emerytura okaże się większa od pobieranej renty rodzinnej i będzie mogła taka osoba przejść na świadczenie korzystniejsze.
Jak z kolei dostrzega dr Katarzyna Kalata, radca prawny w Kancelarii Kalata, z założenia renta wdowia wspierać powinna osoby, które po śmierci małżonka znalazły się w trudnej sytuacji życiowej, lecz niestety dostęp do niej został uzależniony od różnych kryteriów wieku dla obu płci. Zgodnie z przepisami bowiem wdowa musi ukończyć 60 lat, a wdowiec 65 lat, gdy tymczasem nie sposób zakładać, iż przykładowo 55-letni mężczyzna będący wdowcem ma większe możliwości zabezpieczenia finansowego od kobiety w podobnym wieku. Tutaj bowiem na obu czekają podobne problemy związane z podjęciem pracy, z samotnością, dolegliwościami zdrowotnymi czy też koniecznością sprawowania opieki nad bliskimi. Pomimo tego jednak, zgodnie z ustawą kobieta uzyska prawo do renty wdowiej 5 lat wcześniej aniżeli mężczyzna.
Ponadto o niespójności systemu decyduje również porównanie zasad przyznawania renty wdowiej i renty rodzinnej, gdzie nabycie tej ostatniej też zależy wyłącznie od trudnego położenia, a przesłanki jego uzyskania są o wiele bardziej liberalne. Niestety jest to zatem niczym nieuzasadniona dyferencja, która nie realizuje założonego celu, a tym samym jest również sprzeczna z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa. Tutaj koniecznością byłoby ujednolicenie kryterium wieku dla kobiet i mężczyzn ubiegających się o rentę wdowią, bowiem neutralne płciowo zasady powinny zapewnić sprawiedliwość społeczną i zgodność z konstytucyjnymi prawami jednostek.
Podsumowując, od 2025 roku osoby uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym małżonku będą mogły składać wnioski o łączenie jej pobierania z własną emeryturą czy też rentą, co stanowi istotę renty wdowiej. Niestety w tym względzie przepisy dotyczące tego nowego świadczenia są trudne, zagmatwane i zawierają wiele pułapek. Ponadto niestety są one także wielce wątpliwe pod kątem konstytucyjnej zasady równości wobec prawa w odniesieniu do kryterium wieku, które jest tutaj dodane bez żadnych sensownych podstaw legislacyjnych.
Ekspert Łukasz swoje wieloletnie doświadczenie na rynku pracy postanowił przekazać także na naszym blogu. Jego artykuły dotyczą aktualnych zmian gospodarczych a także tych na rynku pracy. Z chęcia udzieli porad pracodawcą, którzy prężnie rozwijają swoje firmy.