Wraz z początkiem czerwca bieżącego roku zaczęły obowiązywać w naszym kraju nowe zasady dotyczące Niebieskiej Karty Unii Europejskiej. Osoby, które otrzymają taki dokument po 1 czerwca bieżącego roku, mogą swobodnie zmieniać zatrudnienie oraz mają pełny dostęp do rynku pracy w Polsce, gdy tylko spełnią warunki dotyczące kwalifikacji i wynagrodzenia. Ponadto uzyskały one również prawo do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej w naszym kraju, na równych zasadach z obywatelami polskimi.
O czym zatem warto wiedzieć w kontekście nowych zasad dotyczących Niebieskiej Karty UE?
Generalnie od 1 czerwca 2025 roku obowiązują w Polsce nowe zasady dotyczące zatrudniania obcokrajowców, bowiem zaczęła wówczas obowiązywać ustawa z 24 kwietnia 2025 roku o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw. Ustawa, która wówczas weszła w życie, zmodyfikowała również reguły przyznawania Niebieskiej Karty UE, czyli zezwolenia na pobyt w celu wykonywania pracy w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji. Nowe przepisy obowiązują od 1 czerwca 2025 roku, jednakże zakres ich stosowania jest zróżnicowany i część przepisów dotyczy wyłącznie wniosków złożonych oraz kart wydanych po tej dacie, inne obejmują także sprawy wszczęte lub decyzje wydane przed wejściem w życie owej ustawy.
Generalnie wraz z początkiem czerwca bieżącego roku nastąpiła ważna zmiana w zasadach dotyczących Niebieskiej Karty UE, bowiem zniesiony został obowiązek określania warunków zatrudnienia w decyzji administracyjnej, a w tym wskazywania konkretnego pracodawcy i stanowiska. Tym samym posiadacze tego dokumentu, wydanego po tej dacie, zyskali pełny dostęp do polskiego rynku pracy, pod warunkiem wszakże wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz otrzymywania wynagrodzenia co najmniej na poziomie 150,0% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego roku. A zatem mogą oni obecnie swobodnie zmieniać pracę, a jedynym wymogiem pozostał obowiązek poinformowania urzędu o zmianie pracodawcy, pod groźbą cofnięcia tegoż zezwolenia. Jednocześnie Niebieska Karta UE wydana przed tą datą, zachowuje dotychczasowe ograniczenia, czyli swobodę zmiany pracy po 2 latach pobytu.
Zgodnie zatem z nowymi przepisami, posiadacze Niebieskie Karty UE mogą podejmować i prowadzić działalność gospodarczą na terytorium Polski na równych zasadach z obywatelami polskimi. Co istotne, zmiana ta dotyczy zarówno zezwoleń wydanych po wejściu w życie nowych przepisów, jak ich Niebieskich Kart UE wydanych wcześniej, co oznacza rozszerzenie uprawnień także dla cudzoziemców już przebywających w Polsce na tej podstawie.
Warto podkreślić, iż posiadacze Niebieskiej Karty UE mogą oprócz zatrudnienia prowadzić jednocześnie samodzielną działalność gospodarczą zarejestrowaną w CEiDG oraz świadczyć usługi, chociażby w formie B2B, także z dotychczasowym lub nowym pracodawcą. Ustawodawca jednakże wyraźnie zastrzegł, iż prowadzenie działalności gospodarczej nie może zastąpić podstawy zatrudnienia będącej warunkiem wydania Niebieskiej Karty UE. Tym samym w przypadku przekształcenia dotychczasowej umowy na kontrakt B2B urząd uznać może, iż ustały warunki udzielenia zezwolenia, co będzie skutkowało jego cofnięciem.
Podkreślić należy bowiem, iż obecnie działalność gospodarcza jest traktowana jedynie jako forma aktywności uzupełniającej względem podstawowego zatrudnienia w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, co oznacza, iż Niebieska Karta UE nie stanowi podstawy do prowadzenia wyłącznie działalności gospodarczej, bez zatrudnienia zgodnego z celem i warunkami zezwolenia.
O czym jeszcze warto wiedzieć w kontekście nowych zasad dotyczących Niebieskiej Karty UE?
Kolejne istotne zmiany dotyczą wydłużenia dopuszczalnego okresu pozostawania bez zatrudnienia, w trakcie którego nie dochodzi do automatycznego cofnięcia Niebieskiej Karty UE. Obecnie bowiem posiadasz takiej karty mógł pozostawać bez pracy przez okres nieprzekraczający 3 miesięcy w trakcie całego okresu ważności zezwolenia, a po przekroczeniu tego okresu urząd musiał zezwolenie cofnąć. Zgodnie zaś z nowymi regulacjami, cudzoziemiec może pozostawać bez pracy przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy, jeżeli jego pobyt na podstawie zezwolenia trwa co najmniej 2 lata.
Nowe przepisy stosuje się zarówno do dokumentów wydanych po 1 czerwca 2025 roku, jak i do zezwoleń wydanych przed tym dniem, z wyjątkiem przypadków, gdzie postępowanie o cofnięcie zwolnienia zostało wszczęte przed datą wejścia w życie nowych regulacji, a zatem przed 1 czerwca 2025 roku.
Istotne zmiany dotyczą również ułatwień dotyczących Niebieskiej Karty UE w postaci chociażby skrócenia minimalnego wymaganego okresu doświadczenia zawodowego dla cudzoziemców, wykonujących określone zawody. Obecnie bowiem przepisy przewidują, iż wymóg doświadczenia zawodowego został skrócony z 5 do 3 lat, gdy cudzoziemiec wykonuje jeden z zawodów określonych w osobnym obwieszczeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji, a doświadczenie zostało nabyte w ciągu ostatnich 7 lat przed złożeniem wniosku.
Sam ten wykaz ogłoszony zostanie w formie obwieszczenia w późniejszym terminie, jednakże można przypuszczać, na podstawie chociażby załącznika do zmienionej dyrektywy UE w sprawie Niebieskiej Karty, że znajdą się tam poniższe kategorie zawodów, zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności:
- nr 133 – kierownicy do spraw technologii informatycznych i komunikacyjnych
- nr 25 – specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych
Następne zmiany dotyczą chociażby tego, iż od 1 czerwca bieżącego roku wymagany okres obowiązywania umowy o pracę, umowy o pracę nakładczą lub umowy cywilnoprawnej, jaką cudzoziemiec musi przedłożyć celem uzyskania Niebieskiej Karty UE, został skrócony z jednego roku do 6 miesięcy i ułatwienie to dotyczy wniosków złożonych po wejściu w życie nowych przepisów.
Mamy też obecnie do czynienia z nowymi obowiązkami informacyjnymi po stronie cudzoziemców, korzystających z tego rodzaju zezwolenia na pobyt czasowy, a celem wprowadzenia tych zmian jest zwiększenie przejrzystości ich sytuacji zawodowej oraz umożliwienie organom administracji publicznej bieżącego monitorowania spełniania warunków legalnego pobytu i pracy. Zgodnie bowiem z brzmieniem nowych przepisów, cudzoziemiec musi zawiadomić na piśmie właściwy wojewódzki urząd pracy o następujących zdarzeniach:
- zmiana podmiotu powierzającego mu pracę
- zaprzestanie spełnienia wymogów, które stanowiły podstawę udzielenia Niebieskiej Karty UE
- rozpoczęcie korzystania z mobilności długoterminowej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej
Nowe przepisy określają też termin na dokonanie zawiadomienia, który wynosi 15 dni roboczych od dnia zaistnienia zdarzenia, skutkującego powstaniem obowiązku informacyjnego. W sytuacji natomiast, gdy cudzoziemiec nie dopełni tego obowiązku, ustawodawca przewidział surową sankcję, w postaci możliwości cofnięcia zezwolenia.
Podkreślić należy, iż nowe obowiązki informacyjne dotyczą wyłącznie Niebieskich Kart UE wydanych po 1 czerwca 2025 roku oraz w ramach postępowań, które tego dnia są w toku.
Jakie jeszcze zmiany wprowadziły nowe przepisy w odniesieniu do Niebieskiej Karty UE?
Nowe przepisy wprowadziły też zmiany w odniesieniu do przesłanek odmowy wszczęcia postępowania o Niebieską Kartę UE i obecnie cudzoziemcy, którym w Polsce przyznano status uchodźcy lub objęto ochroną uzupełniającą, uzyskali możliwość ubiegania się o to zezwolenie. Jednocześnie jednak nieco skutkiem ubocznym owych zmian jest wykluczenie z takiej możliwości obywateli Ukrainy, korzystających w Polsce z ochrony czasowej. Tutaj bowiem do tej pory specustawa ukraińska wyłączała stosowanie ogólnej przesłanki odmowy wszczęcia postępowania, co pozwalało Ukraińcom na ubieganie się o Niebieską Kartę UE, pomimo ich szczególnego statusu. Obecnie natomiast nowelizacja nie zmienia przepisów specustawy ukraińskiej, przez co osoby takie utraciły możliwość uzyskania tego dokumentu, co istotnie ograniczy ich dostęp do legalizacji pobytu w Polsce na podstawie zatrudnienia wymagającego wysokich kwalifikacji.
Nowe przepisy dokonały również rozszerzenie katalogu przesłanek, które uprawniają do cofnięcia Niebieskiej Karty UE i zgodnie z ich brzmieniem urząd może cofnąć zezwolenie na pobyt czasowy w ramach Niebieskiej Karty UE w sytuacjach, które wcześniej nie stanowiły podstawy do wydania decyzji negatywnej. W tym kontekście chodzi o przypadki, gdy:
- cudzoziemiec nie złoży w terminie wymaganego zawiadomienia o zmianie podmiotu powierzającego pracę lub o zaprzestaniu spełniania warunków udzielenia Niebieskiej Karty UE
- pracodawca przestanie dopełniać obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne lub popadnie w zaległości podatkowe
Zmiany takie mają zwiększyć kontrolę legalności zatrudnienia cudzoziemców i zapewnić, że warunki, na podstawie których przyznano ów dokument, będą faktycznie spełniane. Niewątpliwie jednak wprowadzone zmiany należy uznać za istotne zaostrzenie przepisów, gdzie obowiązek informowania urzędu o zmianie pracodawcy jest logiczny i wykonalny w praktyce, jednakże już druga przesłanka dotycząca sytuacji prawno-finansowej pracodawcy budzi poważne wątpliwości, zarówno praktyczne, jak i też prawne.
Tutaj bowiem cudzoziemiec, wykonujący rzetelnie swoje obowiązki zawodowe, może nie być świadomy zaległości podatkowych czy też nieopłaconych składek swojego pracodawcy. A pomimo tego wszystkiego może on zostać ukarany cofnięciem zezwolenia na pobyt, co wiąże się z utratą legalnego tytułu do przebywania w Polsce. Ponadto brak jest jasnych mechanizmów ochronnych, które pozwoliłyby cudzoziemcowi wcześniej ustalić, czy jego sytuacja nie pogorszy się z przyczyn od niego niezależnych, co rodzi ryzyko niesprawiedliwych konsekwencji.
Co jeszcze wynika z nowych przepisów dotyczących Niebieskiej Karty UE?
Generalnie nowe przepisy wprowadzają do polskiego porządku prawnego instytucję mobilności posiadaczy Niebieskiej Karty UE, czyli możliwości wykonywania pracy w Polsce przez cudzoziemców posiadających ważne Niebieskie Karty UE, wydane przez inne państwa członkowskie Unii Europejskiej.
W powyższym aspekcie mobilność krótkoterminowa umożliwia posiadaczowi ważnej Niebieskiej Karty UE wydanej przez inne państwo członkowskie, na przebywanie na terytorium Polski do 90 dni w każdym 180-dniowym okresie oraz wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy zagranicznego, czyli tego, który zatrudnia cudzoziemca w kraju wydającym taki dokument.
Jednocześnie sam zakres dozwolonych aktywności zawodowych w ramach mobilności krótkoterminowej jest ściśle ograniczony do tak zwanej działalności biznesowej, która obejmuje chociażby:
- udział w spotkaniach, konferencjach i seminariach
- prowadzenie negocjacji handlowych
- działania związane ze sprzedażą, marketingiem i doradztwem
- udział w szkoleniach
A sama mobilność krótkoterminowa nie wymaga uzyskania dodatkowego zezwolenia ani zgody organów polskich.
Jednocześnie w przeciwieństwie do mobilności krótkoterminowej, mobilność długoterminowa pozwala na przeniesienie centrum działalności zawodowej do Polski, na okres przekraczający 90 dni oraz wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy mającego siedzibę w Polsce. W tym przypadku zatrudnienie nie musi być ograniczone do działań biznesowych i może dotyczyć pracy u polskiego pracodawcy. Aby z kolei skorzystać z mobilności długoterminowej, cudzoziemiec przeprowadzający się z innego kraju Unii Europejskiej będzie musiał złożyć w Polsce wniosek o specjalne zezwolenie na pobyt, przy czym legalne podjęcie pracy jest możliwe już od momentu złożenia tegoż wniosku.
Warto podkreślić ponadto, iż zarówno mobilność krótkoterminowa, jak i długoterminowa, mogą być realizowane w Polsce od 1 czerwca 2025 roku, gdy Niebieska Karta UE została wydana przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej.
Podsumowując, od 1 czerwca 2025 roku obowiązują w Polsce nowe przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców, a w tym te dotyczące Niebieskiej Karty UE, a zatem zezwolenia na pobyt w celu wykonywania pracy w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji. Pośród najważniejszych zmian jest chociażby zniesienie wymogu wskazania konkretnego pracodawcy i stanowiska w decyzji administracyjnej, a zatem swobodna możliwość zmiany zatrudnienia, jak i pełny dostęp do rynku pracy w naszym kraju, o ile oczywiście spełnione są warunki dotyczące kwalifikacji i wynagrodzenia. Ponadto osoby dysponujące takim dokumentem uzyskały również prawo do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej na równych zasadach z obywatelami naszego kraju, przy czym jest to aktywność uzupełniająca, a podstawowe zatrudnienie musi dotyczyć zawodu wymagającego wysokich kwalifikacji oraz zawartej w tym kontekście odpowiedniej umowy.
Ekspert Łukasz swoje wieloletnie doświadczenie na rynku pracy postanowił przekazać także na naszym blogu. Jego artykuły dotyczą aktualnych zmian gospodarczych a także tych na rynku pracy. Z chęcia udzieli porad pracodawcą, którzy prężnie rozwijają swoje firmy.