Zgodnie z najnowszym stanowiskiem urzędników Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), udzielenie dnia wolnego dla pracowników, jako zachęty do zaszczepienia się, jest w pełni legalne i uzasadnione. To ważne w kontekście wielu pracodawców, którzy stosują bądź zamierzają stosować przeróżne zachęty, by ich pracownicy poddali się szczepieniu.
Co wiadomo o udzielaniu dnia wolnego w kontekście zachęty do szczepień przeciwko COVID-19?
Co do zasady pracodawca musi chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków świadczenia pracy. W tej sytuacji może również zachęcać do poddania się szczepieniu, chociażby poprzez udzielanie czasu wolnego celem wykonania szczepienia.
Odpowiedź inspektorów PIP dotyczy sytuacji coraz częstszego oferowania przeróżnego rodzaju bonusów przez zatrudniających, których celem jest zachęcenie ludzi do poddania się szczepieniom przeciwko COVID-19. Chodziło o doprecyzowanie, czy generalnie udzielanie takim osobom dodatkowych dni wolnych czy też stosowanie innych zachęt (w tym również finansowych), jest dopuszczalne i nie stanowi naruszenia przepisów o równym traktowaniu.
Naruszenie bowiem zasady równego traktowania wiązałoby się z potencjalną możliwością roszczeń odszkodowawczych ze strony pracowników, którzy nie chcą bądź nie mogą poddać się szczepieniom.
W odpowiedzi na te wątpliwości Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy przypomniał, iż zgodnie z par. 18.3a par. 1 kodeksu pracy zatrudnieni powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania czy dostępu do szkoleń zawodowych. Te zasady obowiązują w szczególności bez względu na płeć, wiek i niepełnosprawność.
W swym piśmie pracownicy owego departamentu zauważyli ponadto, iż za naruszenie zasady równego traktowania nie uważa się różnicowania sytuacji zatrudnionych pracowników, jeżeli pracodawca będzie w stanie udowodnić, iż w swym postępowaniu kierował się obiektywnymi powodami (o których mowa w art. 18.3b par. 1 kodeksu pracy).
Biorąc zaś pod uwagę, iż pracodawca jest zobowiązany do ochrony zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W tym kontekście jednym ze sposobów ograniczenia zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 wśród pracowników jest przyjęcie szczepionki.
Jakie jest konkretnie stanowisko PIP w aspekcie udzielania dodatkowego dnia wolnego pracownikowi, będącego formą rekompensaty za poddanie się szczepieniu?
W swym piśmie pracownicy Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy zauważają, iż: „Państwowa Inspekcja Pracy uważa za celowe i zasadne jak najszersze poddawanie się pracowników szczepieniom przeciwko COVID-19, zaznaczając jednocześnie, że zgodnie z obowiązującymi przepisami mają one charakter dobrowolny. Pracodawcy mogą jednak zachęcać pracowników do poddania się szczepieniom, w szczególności organizując punkty szczepień w zakładach pracy lub przyznając pracownikom dodatkowe dni wolne na szczepienie.”
W powyższym stanowisku kluczowe jest określenie „w szczególności”, oznaczające, iż dozwolona jest szersza gama zachęt stosowanych obecnie przez pracodawców, ale jednocześnie nie jest sprecyzowane czy zgodne z prawem są wszystkie tego rodzaju bonusy.
Zdaniem profesor Moniki Gładoch, radcy prawnego z Kancelarii M.Gładoch Specjaliści Prawa Pracy, samo udzielenie dodatkowego dnia wolnego jest uzasadnione ze względu na nieprzewidywalne następstwa przyjęcia szczepionki i reakcję organizmu. Generalnie pracę może wykonywać osoba będąca do tego gotowa pod kątem psychofizycznym, co jest istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa w zakładzie pracy.
A co jeszcze wywołuje wątpliwości w odniesieniu do bonusów i gratyfikacji udzielanych przez pracodawcę pracownikom poddającym się szczepieniu?
Zdecydowanie dużo więcej wątpliwości odnośnie legalności wywołuje przyznanie pracownikom gratyfikacji finansowej za poddanie się szczepieniom.
W tej sytuacji profesor Monika Gładoch zauważa, iż jej zdaniem pracodawca, przyznając gratyfikację finansową, musi liczyć się z roszczeniami ze strony pracowników, którzy nie będą się szczepić. W szczególności zaś wówczas, gdy taki bonus będzie miał istotną wartość (czyli gdy taki dodatek wyniesie kilkaset złotych).
W tym przypadku ryzyko roszczeń jest mniejsze, gdy zachęta nie przyniesie ewidentnych korzyści finansowych, czyli owa gratyfikacja będzie miała postać karnetu do kina czy też restauracji.
W powyższym kontekście odpowiedź udzielona przez pracowników Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy nie daje jednoznacznej odpowiedzi, gdyż nie jest tam przesądzone, czy gratyfikacja finansowa z tytułu zaszczepienia się jest dozwolona i czy nie narusza ona zasady równego traktowania.
Kolejną wątpliwością jaka pojawia się w odniesieniu do ewentualnych gratyfikacji i bonusów jest to, czy pracodawca może w ogóle pozyskiwać informacje o przyjęciu szczepionki przez zatrudnionych pracowników, skoro informacja taka jest z gatunku o stanie zdrowia, podlegając szczególnej ochronie.
Z drugiej strony nie można zapominać, iż sprawy z zakresu równego traktowania mają z natury rzeczy charakter sporny i decydujące znaczenie w ocenie dopuszczalności potencjalnych bonusów będą mieć stanowiska sądów, o ile oczywiście trafią do nich roszczenia ze strony niezaszczepionych pracowników.
Podsumowując, stanowisko pracowników Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy dość jasno precyzuje, iż udzielanie dnia wolnego dla pracowników jako zachęta do poddania się szczepieniu, jest w pełni legalne. Wynika to bowiem z obowiązku pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy celem ochrony zdrowia i życia pracowników. Jednocześnie pewne wątpliwości już się pojawiają, gdy zachęta przybierze postać gratyfikacji finansowej, a już szczególnie, gdy jest ona znaczna. To już jednak kwestia oceny danej sytuacji przez sąd.
Ekspert Łukasz swoje wieloletnie doświadczenie na rynku pracy postanowił przekazać także na naszym blogu. Jego artykuły dotyczą aktualnych zmian gospodarczych a także tych na rynku pracy. Z chęcia udzieli porad pracodawcą, którzy prężnie rozwijają swoje firmy.