Dodatkowe dni wolne dla pracowników

Pracownicy mają zyskać dodatkowe dni wolne, jednak nie wiadomo w jakim trybie będą one funkcjonować. Tak wynika z zapisów nowelizacji kodeksu pracy, która ma zostać wdrożona w ramach implementacji do polskiego porządku prawnego unijnej dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym, a prywatnym rodziców i opiekunów.

Jakie są zatem podstawy proponowanych zmian w kodeksie pracy odnośnie dodatkowych dni wolnych dla pracowników?

Generalnie pracownicy zyskają między innymi zwolnienie od pracy w razie pilnych spraw rodzinnych, jak chociażby w sytuacji wypadku czy choroby. Tak wynika z założeń rządowego projektu nowelizacji kodeksu pracy, której zadaniem jest implementacja do polskiego porządku prawnego przepisów unijnej dyrektywy nr 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (Dz.Urz. L 188/79).

Wprawdzie szczegółowy sposób wykorzystywania dodatkowych dni wolnych zostanie zapewne dopracowany na dalszych etapach prac legislacyjnych nad nowelizacją kodeksu pracy (KP), jednakże pracodawcy już teraz apelują, by nowe przepisy nie utrudniały tworzenia harmonogramów pracy. Poza tym, zdaniem pracodawców, wartym rozważenia przy okazji zmian w kodeksie pracy, byłoby ograniczenie wymiaru urlopu na żądanie.

Zgodnie z projektem nowelizacji zatrudnieni otrzymać mają prawo do 5 dni urlopu opiekuńczego, który służyć ma osobistej opiece nad dziećmi, rodzicami, małżonkiem lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli wymagają oni znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych. Urlop taki będzie bezpłatny.

Jednocześnie każdy pracownik zyska też 2 dni urlopu w roku kalendarzowym (bądź alternatywnie 16 godzin) zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. I ten wymiar urlopu będzie płatny w wysokości połowy wynagrodzenia.

Jak pracodawcy reagują na takie propozycje dodatkowych dni wolnych dla pracownika?

Organizacje pracodawców apelują, szczególnie w odniesieniu do urlopu opiekuńczego, o opracowanie przejrzystych procedur wnioskowania o takie wolne i jednoczesnego uzyskania zgody pracodawcy na skorzystanie z niego w określonym terminie. Takie sugestie oznaczają po prostu tyle, iż zdaniem pracodawców procedura powinna być taka sama, jak przy urlopie wypoczynkowym, czyli mowa jest o wniosku urlopowym i zgodzie szefa.

Z kolei nowe dwudniowe zwolnienie od pracy (z powodu działania siły wyższej), wywołuje pośród pracodawców więcej wątpliwości. Ich zdaniem w praktyce jest ono bowiem zbieżne z urlopem na żądanie. Obecnie bowiem, zgodnie z art. 167.2 KP cztery dni wypoczynku w roku kalendarzowym pracownik może wykorzystać w dowolnie wybranym przez siebie terminie.

I takie wolne ma być również wykorzystywane w przypadku nagłych, nieprzewidzianych potrzeb zatrudnionego (czyli przykładowo w sytuacji wypadku członka rodziny lub innego zdarzenia losowego, które nie uzasadnia jednak zwolnienia lekarskiego pracownika.

Jak wskazują przedstawiciele Konfederacji Lewiatan, może warto byłoby przy okazji zrewidować te przepisy o urlopie na żądanie, czyli ograniczyć jego wymiar właśnie do owych projektowanych dwóch dni urlopu nadzwyczajnego. To byłoby uczciwe podejście, zarówno realizując potrzeby pracownika, jak i ograniczając potrzeby po stronie pracodawcy.

Należy bowiem pamiętać, iż wszelkie nadzwyczajne zmiany w harmonogramach pracy są nie tylko problemem zatrudniającego, ale też i obciążeniem dla innych pracowników, zmuszonych do zastępowania osób nieobecnych w pracy.

A jak na to wszystko spoglądają przedstawiciele związków zawodowych?

Otóż przedstawiciele organizacji związkowych mają w tym temacie zdanie odmienne od pracodawców. Jak wskazuje Grzegorz Sikora, dyrektor ds. komunikacji Forum Związków Zawodowych (FZZ), dodatkowe uprawnienia w zakresie dni wolnych dla pracowników nie są szczególnie wygórowane, a wręcz cywilizują one warunki zatrudnienia. Obecnie bowiem w sytuacji nieszczęśliwych wypadków losowych, w praktyce pracownicy muszą kombinować, by mieć wolne na wypełnianie obowiązków opiekuńczych wobec bliskich. Wykorzystują oni bowiem często do tego celu zwykły urlop wypoczynkowy, który jednak z założenia ma inne cele, mianowicie ma przecież służyć wypoczynkowi i zregenerowaniu sił.

A podkreślić należy przecież, iż godzenie obowiązków zawodowych i opiekuńczych ma coraz większe znaczenie, więc pracodawcy tego tematu i dodatkowych uprawnień dla pracowników w tym aspekcie nie unikną. Zdaniem Grzegorza Sikory problemy i zmiany demograficzne są nieubłagane. Przybywa osób starszych, niesamodzielnych, które wymagają wsparcia członków rodziny. Stąd też nie powinno być żadnych sporów i wątpliwości wokół tego tematu i rosnących potrzeb pracowników w tym zakresie.

Poza tym prawidłowe uregulowanie tych kwestii może być bardzo istotne dla całego rynku pracy. Jak bowiem zauważa profesor Irena Kotowska z Instytutu Statystyki i Demografii Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, odpowiednia organizacja opieki nad osobami niesamodzielnymi umożliwi lepsze wykorzystanie zasobów pracy, czyli aktywizację zawodową osób, które obecnie rezygnują z zatrudnienia z powodu obowiązków opiekuńczych.

Podsumowując, projekt nowelizacji kodeksu pracy przewiduje wprowadzenie dodatkowych dni wolnych dla pracowników, zarówno bezpłatnych, jak i połowie płatnych. Ma to być odpowiedź na rosnące potrzeby rynku w tym aspekcie, spowodowane starzeniem się społeczeństwa i zwiększonymi potrzebami w zakresie opieki, jak i koniecznością implementacji do polskiego porządku prawnego przepisów unijnej dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Pracodawcy sugerują jednak, by wdrażając nowe przepisy brać pod uwagę ich wpływ na kształtowanie harmonogramów pracy, jak i sugerują wprowadzenie ograniczeń w zakresie wymiaru urlopu na żądanie. Związkowcy z kolei uznają, iż nowe dni wolne to kwestia tak naprawdę ucywilizowania warunków zatrudnienia.