Wstępny projekt zmian ustawy o cudzoziemcach trafił już do Sejmu RP, jednakże w jakiej formie i kiedy zmiany zostaną wprowadzone w życie, tego nie wiadomo. Wiadomo jednak, że konieczna jest poprawa tych przepisów i wypełnienie istniejących luk i doprecyzowanie niejasności, by ułatwić możliwość uzupełniania, dotykających naszą rodzimą gospodarkę, braków kadrowych.
Jak obecnie wyglądają przepisy odnośnie cudzoziemców i co trzeba zmienić?
Obserwuje się w praktyce, że cudzoziemcy bardzo często mają możliwość zmiany pracodawcy niedługo po uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy, jednakże wg. obowiązujących przepisów, zmiana taka wymaga wystąpienia przez cudzoziemca o nowe zezwolenie na pobyt, ponieważ każde zezwolenie odnosi się do konkretnego pracodawcy. Planowane zmiany w przepisach odnośnie tego aspektu są potrzebne i wielce wskazane i stanowiłyby wręcz rewolucję w przepisach, a polegałyby na tym, iż posiadacze zezwoleń na pobyt czasowy i pracę nabyliby możliwość ich modyfikacji w zakresie podmiotu zatrudniającego. To sprawi, że w przypadku chęci zmiany miejsca pracy, cudzoziemiec nie będzie zmuszony do składania nowego wniosku.
Prostsze ma być także samo uzyskanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę poprzez zniesienie wymogu:
- przedstawienia przez cudzoziemca potwierdzenia miejsca zamieszkania w Polsce
- udowodnienia posiadania źródła dochodu w Polsce
Warunkiem natomiast będzie otrzymywanie wynagrodzenia na poziomie nie niższym niż minimalne wynagrodzenie za pracę, także przy niepełnym etacie.
Część cudzoziemców zostanie także zwolniona z obowiązku udokumentowania posiadania ubezpieczenia zdrowotnego, a wystarczającym będzie sam fakt posiadania ubezpieczenia wynikającego z zatrudnienia.
Proponowane zmiany przepisów oceniane są bardzo pozytywnie przez wszystkie zainteresowane strony. Ograniczenie wymogów formalnych przyczyni się także do zmniejszenia się ilości negatywnych decyzji urzędowych, które dość często wynikały np. z powodu wygaśnięcia umowy najmu przed zakończeniem procedury odnośnie przyznania zezwolenia na pobyt i pracę.
Ponadto, zmiana przepisów ograniczy nieuczciwą konkurencję między pracodawcami poprzez wprowadzenie wymogu oferowania cudzoziemcom co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę niezależnie od tego, czy zatrudnienie będzie na cały, czy tylko część etatu. Powodem tego jest nielegalna praktyka oficjalnego zatrudniania cudzoziemca na część etatu, kiedy to faktycznie wykonuje on pracę na cały etat i otrzymuje część wynagrodzenia „pod stołem”. Podobnie jest ze składkami na ubezpieczenie społeczne, które liczone są tylko od oficjalnej kwoty. W takim przypadku nieuczciwy pracodawca zagrożony jest karą.
Zmienione przepisy de facto przymuszą pracodawców do deklarowania rzeczywistego wymiaru etatu przy zatrudnianiu cudzoziemców. Podobne skutki i sankcje wprowadza także nowelizacja przepisów podatkowo-składkowych Polski Ład, a zatem nieuczciwe konkurowanie na rynku poprzez „oszczędzanie” na składkach pracowników będzie na pewno trudniejsze niż jest do tej pory.
Kolejną wyczekiwaną zmianą odnośnie procedur obowiązujących obcokrajowców jest zwiększenie elektronizacji procesów pobytowych w obliczu obecnych zasad, gdzie obowiązkową częścią postępowań jest mozolne opiniowanie przez odpowiednie organy czy cudzoziemiec czasami nie stanowi jakiegokolwiek zagrożenia dla bezpieczeństwa naszego państwa. Z założenia jest to czynnik znacznie wydłużający czas prowadzenia postępowania w sprawach dotyczących cudzoziemców, a oczekiwanie przez urząd na opinie z organów wstrzymuje bieg rozpatrywania spraw. Każda niepozytywna opinia wymusza na urzędzie wydanie decyzji odmownej odnośnie pozwolenia na pobyt cudzoziemca w Polsce. Elektronizacja tego procesu, czyli elektroniczna wymiana niezbędnych informacji w sprawie zdecydowanie przyspieszy obieg informacji, a co za tym idzie, zwolni część pracowników z uciążliwej papierowej wymiany korespondencji.
Jakie zmiany w terminach przynieść ma nowelizacja ustawy o cudzoziemcach?
Nowelizacja ustawy o cudzoziemcach ma wprowadzić nowe obowiązkowe terminy załatwienia poszczególnych rodzajów spraw odnośnie legalizacji pobytu i tak:
- 60 dni dla zezwoleń na pobyt czasowy
- 6 miesięcy dla zezwoleń o charakterze stałym
Jednocześnie zmienić ma się termin wyznaczony na uzupełnienie niekompletnej dokumentacji, ale wygląda na to, iż ta zmiana jest tylko pozorne korzystna, bo termin ten ma być liczony dopiero od momentu przedstawienia dokumentów przez cudzoziemca, a ponieważ ocena istotności dokumentacji ma charakter uznaniowy, zachodzi obawa, że nowe przepisy będą nadużywane w celu uniknięcia ewentualnych zarzutów opóźnień w rozstrzyganiu spraw. A zatem ukształtowanie optymalnej praktyki zależeć będzie na początku od oceny sądów administracyjnych, które po wprowadzeniu nowych przepisów wyrokować będą w sprawach o bezczynność organów.
Jakie zmiany przyniesie nowelizacja ustawy o cudzoziemcach odnośnie wprowadzenia ułatwień dla zatrudniania ich w podmiotach prowadzących działalność o znaczeniu strategicznym dla naszej gospodarki narodowej?
Zmiany dotyczące ułatwień dla zatrudniania cudzoziemców w podmiotach prowadzących działalność o znaczeniu strategicznym dla gospodarki narodowej mają dotyczyć zarówno zezwoleń na pracę, jak i zezwoleń na pobyt czasowy i pracę dla cudzoziemców. Listę owych podmiotów określi minister gospodarki. Jednakże wątpliwości ekspertów budzi już na wstępie fakt uwzględnienia w projektowanych zmianach tylko jednego rodzaju zezwoleń na pobyt, ponieważ w praktyce podmioty strategiczne dla gospodarki zatrudniają często np. pracowników delegowanych, którzy mają problem z uzyskaniem zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.
Jaki pomysł ma ustawodawca dla likwidacji zaległości w rozpatrywaniu spraw, do których wnioski zostały złożone przed 1 stycznia 2021 roku?
Rozwiązaniem tego problemu ma być wprowadzenie wydawania zezwoleń w trybie uproszczonym. Na obecnym etapie projekt zmian zawiera na tyle dużo kontrowersyjnych rozwiązań, które budzą spore wątpliwości od strony prawnej odnośnie samych cudzoziemców, ale i pracodawców, a mianowicie:
- wprowadzono wygaśnięcie z mocy prawa zezwolenia w przypadku, gdy obcokrajowiec nieprawidłowo zawiadomi urząd po otrzymaniu zezwolenia
- wezwanie do urzędu w celu potwierdzenia dalszego wykonywania pracy w Polsce
Tak ustanowiona procedura w sprawach, które czekają na swój finał już niemalże rok nie odniesie spektakularnego wydźwięku naprawczego, bo sprawa będzie nadal jeszcze długo w toku. Skorzystanie z rozwiązań uproszczonych, ale jednocześnie z tak rygorystycznymi wymogami po uzyskaniu zezwolenia jest de facto niedźwiedzią przysługą dla obcokrajowców od ustawodawców.
Jakie znaczenie z sprawie legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców ma ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy?
Zaskakujące są plany rządowe w tej kwestii, ponieważ według wcześniejszych planów ustawa o promocji zatrudnienia miała być zastąpiona przez całkiem nowy akt prawny – ustawę o zatrudnianiu cudzoziemców, natomiast okazuje się, iż min. kwestia oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi jest nadal w granicach obowiązywania tego pierwszego aktu prawnego. Natomiast same oświadczenia miały być zlikwidowane na rzecz uproszczeń w ubieganiu się o zezwolenia na pracę.
Co dziwne, powyższe zamierzenia były już wcześniej publicznie komunikowane, co rodzi chęć zadania pytania stronie rządowej o koordynację prac legislacyjnych rządu, a raczej jej braku.
Zmiany dotyczące oświadczeń miały swych zwolenników wśród przedsiębiorców. Będą one wydawane na okres do dwóch lat i będzie istniała możliwość rejestrowania ich bezpośrednio jednego po drugim, co znacznie ograniczy konieczność ubiegania się o zezwolenie na pracę. Trzeba koniecznie zaznaczyć, że zezwolenia mają taką przewagę nad oświadczeniami, że przy oświadczeniu jest możliwość pracy przez sześć miesięcy, a przy zezwoleniu – trzy lata. Dzięki zmianom odnośnie oświadczeń, będą one mogły być używane w celu zapewnienia cudzoziemcowi możliwości podjęcia pracy na nowym stanowisku, jeśli otrzyma on awans.
Jakich kwestii nie ujęto w projekcie nowelizacji przepisów o cudzoziemcach?
Otóż pominięta została całkowicie kwestia Niebieskiej Karty UE, której celem jest jednoczesna legalizacja pobytu i pracy cudzoziemca, a o którą ubiegają się najczęściej specjaliści, którzy pełnią istotną rolę w naszej gospodarce. Wygląda na to, że zostali oni pominięciu w projektowaniu zmian lub zostanie na nich wymuszona rezygnacja z tego rodzaju zezwolenia, a przecież owa Niebieska Karta UE ułatwia także sprowadzenie do Polski rodziny cudzoziemca, która również łatwiej może podjąć pracę w naszym kraju. To całkowicie niezrozumiałe, tym bardziej że w naszym kraju ciągle brakuje specjalistów, a utrudnianie im legalności pobytu i pracy jest kolosalnym błędem taktycznym ustawodawcy.
Kolejną pominięta kwestią w projekcie ustawy o obcokrajowcach jest ich możliwość podróżowania podczas czasu oczekiwania na wydanie polskiej karty pobytu po zakończeniu dotychczasowej karty pobytu lub utracie ważności wizy. Na tę chwilę obcokrajowiec, którego wniosek jest rozpatrywany, może w Polsce przebywać, jednakże nie może podróżować za granicę. Co dziwne, nawet pieczątka potwierdzająca złożenie wniosku pobytowego nie uprawnia cudzoziemca nawet do ponownego przekroczenia polskiej granicy, ale także i nie jest uznawana w innych krajach Schengen, gdzie np. u naszych zachodnich sąsiadów, w Niemczech, cudzoziemcy oczekujący na wydanie zezwoleń, mają nieograniczone możliwości otrzymania dokumentu tymczasowego, na podstawie którego mogą dowolnie podróżować, a to oznacza chociażby, że osoby legalizujące swój pobyt w Polsce i oczekujący na zakończenie sprawy, nie mają możliwości wyjazdu do swojej rodziny na święta, czy na inne ważne rodzinne wydarzenia, nawet w obliczu ciągnącego się wiele miesięcy czasu oczekiwania.
Jakie przewidziano przepisy przejściowe w temacie cudzoziemców?
W przepisach przejściowych nie dopuszczono w szerszym zakresie stosowania zmienionych przepisów odnośnie spraw, które już są w toku poza wprowadzeniem trybu uproszczonego dla niektórych wniosków złożonych przed 1 stycznia 2021 roku, a zapewne skorzystaliby też na tym inni cudzoziemcy, których sprawy o zezwolenia na pobyt i pracę już się toczą.
Ekspertów dziwią także braki w kwestii dostosowania naszych przepisów do wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE.
Podsumowując, mimo, że cudzoziemcy stanowią ewidentne uzupełnienie kadrowe w wielu branżach polskiej gospodarki, łatwa nie jest procedura legalizacji ich pobytu i pracy w naszym kraju, która często trwa niestety miesiącami. Przygotowany został projekt nowelizacji ustawy o cudzoziemcach, który trafił już do Sejmu RP. Poza wyczekiwanymi zmianami, które znalazły się w projekcie, odnośnie chociażby braku obowiązku występowania o nowe zezwolenia w przypadku awansu lub zmiany pracodawcy, czy zwolnienie z obowiązku potwierdzania miejsca zamieszkania w Polsce i udowadniania posiadania źródła dochodu w Polsce, niestety nie zadbano o obecnych posiadaczy Niebieskiej Karty UE, która umożliwia łatwiejszy legalny przyjazd i pracę także członków rodziny cudzoziemca. Ostateczny kształt noweli ustawy poznamy zapewne na dniach, jednakże pozostaje mieć nadzieję, że brakujące kwestie zostaną dopisane, a pozytywnie oceniane zmiany w nowelizacji ustawy nie zostaną pominięte lub zniekształcone podczas prac sejmowych.
Ekspert Łukasz swoje wieloletnie doświadczenie na rynku pracy postanowił przekazać także na naszym blogu. Jego artykuły dotyczą aktualnych zmian gospodarczych a także tych na rynku pracy. Z chęcia udzieli porad pracodawcą, którzy prężnie rozwijają swoje firmy.