Nie od dziś wiadomo, iż aktywność zawodowa seniorów będzie dla naszej gospodarki coraz bardziej wymagana. W Polsce maleje bowiem odsetek osób aktywnych zawodowo i aktywizacja osób starszych jest pewnym panaceum na te nadchodzące problemy. By jednak zachęcić zarówno te osoby, jak i pracodawców, wskazane byłoby wprowadzenie pewnych udogodnień.
O jakich dodatkowych rozwiązaniach i przywilejach jest mowa?
Na najbliższym posiedzeniu zespołu do spraw prawa pracy Rady Dialogu Społecznego (RDS), reprezentanci związków zawodowych i organizacji pracodawców zajmą się projektem pod nazwą „Porozumienie strony pracowników i strony pracodawców Rady Dialogu Społecznego na rzecz aktywnego starzenia”.
W projekcie tym jest mowa między innymi o takich rozwiązaniach, jak:
- w przypadku wydłużonej dniówki starszy pracownik miałby prawdo do kolejnych 15-minutowych przerw w pracy
- stanowiska pracy takich zatrudnionych byłyby dostosowane do ich potrzeb ze środków Funduszu Pracy (FP)
- pracodawcy mogą zyskać finansową zachętę do zatrudnienia kobiet po 55 roku życia i mężczyzn po 60 roku życia w formie zwolnień podatkowych, obniżenia składek ZUS lub dofinansowania tych kosztów z FP
Gdyby obecnie udało się RDS taki projekt przyjąć, byłby to duży sukces tego organu, gdyż w ostatnim czasie był on mocno marginalizowany, z uwagi przede wszystkim na wewnętrzne tarcia wewnątrz. A należy zauważyć, iż ma on bardzo istotne uprawnienia.
RDS bowiem może tworzyć projekty ustaw i przedstawiać je rządowi, jak i wnioskować o zmianę przepisów do konkretnego ministra.
Obecny projekt porozumienia, którym RDS zajmie się na najbliższym posiedzeniu, jest propozycją zrównoważoną. Zawiera bowiem dodatkowe uprawnienia dla pracowników, jak i też odpowiednie zachęty dla przedsiębiorców. Oczywiście rozmowy podczas posiedzenia zapewne do łatwych nie będą należały, tym niemniej z uwagi kompromisowość proponowanych rozwiązań mają szansę zakończyć się pozytywnie.
Co konkretnie ma wdrożyć projektowane porozumienie?
Otóż ma ono przede wszystkim wdrożyć w życie unijny akt pod nazwą: „Autonomiczne porozumienie ramowe europejskich partnerów społecznych z 8 marca 2017 roku dotyczące aktywnego starzenia i podejścia międzypokoleniowego”. Sam projekt zakłada zmiany w prawie i finansowaniu zatrudnienia oraz przygotowanie dobrych praktyk w tym zakresie.
Odnośnie zmian w prawie, przewidywane jest wprowadzenie dwóch dodatkowych 15-minutowych przerw w pracy. Obecnie każdemu pracownikowi przysługuje jedna taka przerwa, gdy dobowy wymiar czasu pracy przekracza 6 godzin. W nowym rozwiązaniu druga przerwa przysługiwałaby, gdyby dniówka wynosiła więcej niż 9 godzin, a trzecia, gdy czas pracy przekraczałby 16 godzin.
Na posiedzeniu partnerzy społeczni mają też rozpocząć dyskusję o ewentualnym przemodelowaniu ochrony przedemerytalnej. W tym aspekcie punktem wyjścia będzie propozycja zawarta w ubiegłorocznym projekcie nowego kodeksu pracy (sam projekt, decyzją rządu i RDS, nie będzie uchwalony).
W projekcie tym zakłada się, iż pracownikowi, który został zatrudniony krótko przed uzyskaniem czteroletniej ochrony przedemerytalnej, takie uprawnienie nie przysługiwałoby przez pierwsze 360 dni. Tym samym tak naprawdę pracownik byłby chroniony nie przez 4, a przez 3 lata. Zdaniem bowiem pracodawców obecne przepisy są zbyt sztywne w tym zakresie i zdecydowanie utrudniają angaż starszych pracowników. W tym temacie bardzo istotne będzie stanowisko związków zawodowych.
Jak twierdzi Sławomir Adamczyk, kierownik działu branżowo-konsultacyjnego NSZZ „Solidarność” i członek zespołu ds. prawa pracy RDS, związkowcy nie chcieli łączyć kwestii zmian w zakresie ochrony przedemerytalnej z porozumieniem w sprawie aktywnego starzenia. Jednakże obecna propozycja daje zdecydowanie szersze pole do negocjacji i jest odpowiedzią pracodawców na pomysły związkowców, będąc dobrym materiałem do dyskusji.
Czy zatem w projekcie porozumienia znalazły się wszystkie rozwiązania, postulowane podczas prowadzenia rozmów nad kształtem porozumienia?
Otóż nie wszystkie postulaty znalazły uznanie w oczach osób opracowujących już finalny kształt owego porozumienia. Podczas rozmów związkowcy proponowali między innymi jeszcze wprowadzenie ograniczenia możliwości pracy osób starszych w godzinach nadliczbowych. Jednakże jest to szerszy temat do dyskusji, gdyż zawiera wiele wątków, w tym choćby te dotyczące zasad oddawania czasu wolnego w zamian za ponadwymiarową pracę. Zatem te kwestie, jak i sprawa zmian w zakresie ochrony przedemerytalnej, będą jeszcze zapewne przedmiotem negocjacji.
Podczas rozmów poruszane były jeszcze sprawy dotyczące wydłużenia urlopu wypoczynkowego (dla osób starszych lub dla wszystkich pracowników) z obecnych 26 dni do 32 dni. Takie postulaty przedstawiało Forum Związków Zawodowych, jak i OPZZ. Należy jednak mieć na uwadze, iż wprowadzenie naraz wielu nowych przywilejów może wywołać skutek odwrotny od zamierzonego. Może się bowiem okazać, iż pracodawcy jeszcze bardziej zniechęcą się do zatrudniania osób starszych.
Zatem co jeszcze przewiduje projekt porozumienia w zakresie aktywnego starzenia?
Istotną częścią porozumienia jest też sprawa nowych rozwiązań podatkowych. W tym zakresie mowa jest o zmianach w takich elementach, jak:
- kwota wolna od podatku
- zwolnienia podatkowe
- zryczałtowana obniżona składka emerytalna i rentowa
Jednocześnie alternatywą dla powyższych zmian jest wprowadzenie dopłat z FP, które sprzyjałoby zatrudnianiu osób starszych (czyli kobiet po 55 roku życia i mężczyzn po 60 roku życia). W tym zakresie należy mieć na uwadze, iż najistotniejsze będą w tym zakresie dalsze negocjacje, prowadzone już ze stroną rządową.
Jeżeli natomiast chodzi o dofinansowania z FP, to w ten zakres miałoby też wchodzić finansowanie świadczenia wynikającego z tak zwanej umowy mentorskiej (na zasadach obecnej praktycznej nauki zawodu). Jej idea jest taka, iż mentor (czyli starszy pracownik) wdrażałby w obowiązki zawodowe osoby nowo przyjmowane do pracy lub też dążące do przekwalifikowania.
Niewątpliwie dyskusja i negocjacje, szczególnie ze stroną rządową, będą bardzo trudne, gdyż mówimy w tym kontekście o dodatkowych środkach budżetowych na sfinansowanie tego projektu. Tymczasem rząd raczej szuka dodatkowych wpływów, a niekoniecznie sposobów na wydatkowanie pieniędzy.
Podsumowując, niewątpliwie sprawa aktywowania zawodowo osób starszych jest bardzo istotna w kontekście długoletniego równoważenia tak budżetu, jak i środków przeznaczanych na obsługę świadczeń emerytalnych. Jako kraj nie możemy sobie pozwolić na marnowanie tego potencjału ludzkiego, a bez dodatkowych zachęt czy też innych form wsparcia trudno będzie przekonać przedsiębiorców, by bardziej się w taki projekt zaangażowali. Należy mieć zatem nadzieję, iż rozmowy i dyskusje przyniosą gotowy projekt rozwiązań, które w miarę szybkim czasie uda się wdrożyć w życie.
Ekspert Łukasz swoje wieloletnie doświadczenie na rynku pracy postanowił przekazać także na naszym blogu. Jego artykuły dotyczą aktualnych zmian gospodarczych a także tych na rynku pracy. Z chęcia udzieli porad pracodawcą, którzy prężnie rozwijają swoje firmy.